Μυστηριώδη ψηφιδωτά ελληνικού ενδιαφέροντος που πονοκεφαλιάζουν την αρχαιολογία

Τα μωσαϊκά κοσμούσαν πατώματα, τοίχους και ταβάνια για χιλιετίες με την αριστουργηματική τεχνική των αναρίθμητων πολύχρωμων ψηφίδων τους.

Η στιβαρή μάλιστα κατασκευή των αλληλοσυνδεδεμένων πλακιδίων τα κάνει σχεδόν άφθαρτα, γι’ αυτό και η αρχαιολογική σκαπάνη τα ανασύρει κάτω από συντρίμμια και καταχωνιασμένα δωμάτια.

Κι αν τα ψηφιδωτά καταφέρνουν να νικούν τον χρόνο με τη μαγεία των παραστάσεων και τη διαχρονικότητα της αισθητικής τους, το ίδιο ακριβώς κάνουν και τα μυστήρια που κρύβουν συχνά στις ψηφίδες τους…

Ο κρυμμένος άγγελος της Αγίας Σοφίας

Μια παράσταση ενός αγγέλου με έξι φτερά αποκαλύφθηκε στον περίτεχνο ορθόδοξο ναό της Κωνσταντινούπολης που ανήκει πιθανότατα στο ανώτερο ιεραρχικά τάγμα των Σεραφείμ. Το ψηφιδωτό παρέμενε αθέατο εδώ και 160 χρόνια, κρυμμένο πίσω από μια μεταλλική κάσκα αλλά και μπόλικες στρώσεις κατοπινού χρώματος.

Το στολίδι πια του κεντρικού θόλου της Αγια-Σοφιάς πιστεύεται ότι είναι ηλικίας 700 ετών και έπεσε θύμα της απεικονιστικής απαγόρευσης του Ισλάμ. Ανακαλύφθηκε μάλιστα συμπτωματικά κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης του ναού.

Ο τελευταίος που είχε δει την αγγελική παράσταση ήταν ο περιώνυμος ελβετός αρχιτέκτονας Γκασπάρε Φοσάτι που ανέλαβε το έργο της αναπαλαίωσης του πολύπαθου καθεδρικού της Αγίας του Θεού Σοφίας στα χρόνια του σουλτάνου Αμντούλ Μετζίτ Α’ το 1839…

Το πελώριο μωσαϊκό της Αμφίπολης

Ένα ψηφιδωτό γιγαντιαίων διαστάσεων αποκαλύφθηκε στον τύμβο Καστά, το μεγαλύτερο ταφικό μνημείο που έχει βρεθεί ποτέ στην Ελλάδα και χρονολογείται στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Το μωσαϊκό της Αμφίπολης -πλάτους 3 μέτρων και μήκους 4,5- απεικονίζει έναν γενειοφόρο άνδρα με δάφνινο στεφάνι να οδηγεί ένα άρμα που σέρνεται από άλογα και καθοδηγείται από τον θεό Ερμή.

Παρά τον διεθνή θαυμασμό που προκάλεσε, οι αρχαιολόγοι δεν έχουν ακόμα καμιά πειστική εκτίμηση για τον μυστηριώδη αρματηλάτη που απεικονίζεται και ερίζουν αν πρόκειται για κάποιο μέλος της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή για κάποιον άλλο μακεδόνα ευγενή. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι δεν αποκλείεται να υμνεί και πρόσωπο που έχει ταφεί αλλού.

Αν είναι θεός ή θνητός ο δαφνοστεφής αρματηλάτης παραμένει ένα από μεγάλα πρόσφατα αινίγματα της αρχαιολογίας και εύκολες απαντήσεις δεν χωρούν. Το μωσαϊκό δεν έχει αποκαλυφθεί ολόκληρο εξάλλου και οι επιστήμονες περιμένουν την πλήρη εικόνα για να συνάγουν συμπεράσματα…

Ο ψηφιδωτός σκελετός της Αντιόχειας

Μόλις φέτος έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη ένα μυστηριώδες ψηφιδωτό που μυρίζει θάνατο στο Χατάι της Τουρκίας. Χρονολογούμενη στον 3ο αιώνα π.Χ., η ψηφιδωτή παράσταση παρουσιάζει έναν μισοξαπλωμένο σκελετό δίπλα σε ένα μπουκάλι κρασί και λίγο ψωμί, ο οποίος μας προσφέρει μια σοφή συμβουλή παρά την άβολη κατάστασή του: να είμαστε χαρούμενοι και να ζούμε τη ζωή μας.

Το μωσαϊκό ήταν το κεντρικό διακοσμητικό μοτίβο σε μια κομψή βίλα της αρχαιοελληνικής πόλης Αντιόχειας, του λίκνου του ελληνικού πολιτισμού στη Μέση Ανατολή δηλαδή που μετατράπηκε αργότερα σε κέντρο των πρωτοχριστιανών.

Ψηφιδωτά με σκελετούς δεν είναι βέβαια κατά κανέναν τρόπο ασυνήθιστα στην αρχαιότητα, καθώς οι παραστάσεις τους παραείχαν ισχυρό οπτικό αντίκτυπο. Την τιμητική τους οι σκελετοί την είχαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ειδικά την Πομπηία, αν και δεν είχαν τη χαλαρή φύση του συγκεκριμένου αρχαιοελληνικού αριστουργήματος…

Το ψηφιδωτό του κυπριακού ιπποδρόμου

Ένα σπάνιο μωσαϊκό που παρουσιάζει αρματοδρομίες αποκαλύφθηκε στην Κύπρο από αγρότη το 1938 (οι ανασκαφές ξεκίνησαν πολύ αργότερα) και χρονολογείται στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα μ.Χ. Τεράστιο σε διαστάσεις (11×4,2 μέτρα), το ψηφιδωτό απεικονίζει τέσσερα άρματα που σέρνονται από ισάριθμα άλογα και περιέχει μάλιστα ένα κρυμμένο πολιτικό μήνυμα!

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ενδέχεται να αντιπροσωπεύει τις τέσσερις φατρίες που μάχονταν για τον έλεγχο της Ρώμης την εποχή εκείνη, μιας και ο ιππόδρομος διαδραμάτιζε σπουδαίο κοινωνικο-πολιτικό ρόλο στην αρχαιότητα. Το μωσαϊκό βρέθηκε σε ρωμαϊκή έπαυλη της Κύπρου και παραμένει μοναδικό όχι μόνο για το μυστηριώδες περιεχόμενο και την άψογη κατάστασή του, αλλά και το επίπεδο πληροφορίας που κρύβει εντός του…

Τα κρυμμένα μωσαϊκά της Εκκλησίας της Γεννήσεως της Βηθλεέμ

Η Βασιλική της Γεννήσεως είναι χτισμένη πάνω στο σημείο γέννησης του Ιησού στην αγία πόλη της Βηθλεέμ και παραμένει ένας από τους δημοφιλέστερους τόπους προσκυνήματος του χριστιανισμού. Σε μια φυσική καταστροφή (πλημμύρα) του εδώ και αιώνες αφημένου στην τύχη του ναού που πυροδότησε αναγκαστικές εργασίες υποστύλωσης, όταν αφαιρέθηκαν αιώνες ολόκληροι βρομιάς από τους τοίχους αποκαλύφθηκαν μια σειρά από λαμπυρίζοντα μωσαϊκά που χρονολογούνται από την εποχή των Σταυροφόρων!

Οι εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης της εκκλησίας, οι μεγαλύτερες των τελευταίων 600 ετών που κρατούν ήδη δύο χρόνια και στοίχισαν μέχρι στιγμής περισσότερα από 8 εκατ. ευρώ, έπιασαν βέβαια τόπο και με το παραπάνω, μιας και τα μωσαϊκά που αποκαλύφθηκαν φτάνουν και περισσεύουν να αντισταθμίσουν το κόστος.

Οι ειδικοί υποθέτουν με καλές πιθανότητες ότι ψηφιδωτά υπάρχουν και σε άλλα σημεία της Βασιλικής της Γεννήσεως και η παλαιστινιακή Αρχή της Δυτικής Όχθης έχει δώσει το πράσινο φως για τη συνέχιση των εργασιών, που εξελίσσονται μέχρι και σήμερα. Πολλά φαίνεται πως είναι τα μυστήρια του πρωτοχριστιανικού ναού, όσα και τα αστραφτερά μωσαϊκά που έρχονται μαζικά στο φως…