Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα; Το ξέρετε ότι μπορεί να κρύβεται κάποια διαταραχή;

Τα παιδιά στην ηλικία 3-5 συχνά μπορεί να πουν ψέματα, τα ψέματα όμως αυτά δεν είναι πραγματικά, βρίσκονται μέσα στο πλαίσιο της σύγχυσης που μπορεί να έχει το παιδί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Οι γονείς, λοιπόν, σ’ αυτές τις ηλικίες πρέπει να χειριστούν το θέμα με λεπτότητα.

Στις περιπτώσεις που το παιδί κάνει κάποια σκανταλιά και η μητέρα το ρωτήσει π.χ. «Εσύ το έκανες αυτό; Εσύ έχυσες το γάλα;», το παιδί μπορεί να απαντήσει όχι, γιατί κατά βάθος δεν ήθελε να χύσει το γάλα και αυτός είναι ένας τρόπος να εκφράσει την επιθυμία του. Τα παιδιά σ’ αυτήν την ηλικία δεν θέλουν να χαλάσει η σχέση τους με τους γονείς, γι’ αυτο αντιδρούν έτσι. Στην περίπτωση, λοιπόν, αυτήν, δεν του λέτε «Λες ψέματα», αλλά του υποδεικνύετε πώς πρέπει να είναι τα πράγματα και προτείνετε μια λύση στο πρόβλημα, για παράδειγμα να πάρετε μια πετσέτα και να καθαρίσετε.

Αποφύγετε την τιμωρία. Μια σκανταλιά είναι μια ευκαιρία για μάθηση. Σε λίγο μεγαλύτερες ηλικίες, μπορείτε να πείτε: «Καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο να μου πεις ότι το έκανες, αλλά, θα προτιμούσα να μου το πεις και μετά θα βρίσκαμε λύση να το διορθώσουμε. Είναι σημαντικό να λέμε την αλήθεια». Δεν πρέπει να λέμε στο παιδί μας «Είσαι ψεύτης», καθώς έτσι το στιγματίζουμε και σταδιακά κόβουμε κανάλια επικοινωνίας μαζί του, κάτι που δεν το θέλουμε.

Σε μεγαλύτερα παιδιά, τα ψέματα μπορεί να είναι ένδειξη ότι δεν μπορούν να χειριστούν μια κατάσταση ή ένδειξη άγχους, όπου το ψέμα μπορεί να είναι μια βολική τακτική που μειώνει το άγχος. Τι να κάνετε; Φέρτε ένα παράδειγμα σε σχέση με τον εαυτό σας. Εξηγήστε ότι αν λέμε ψέματα οι σχέσεις μας με τους άλλους επηρεάζονται και μπορεί να χάσουν την αξιοπιστία τους.

Σε σπανιότερες περιπτώσεις, τα παιδιά λένε ψέματα στα πλαίσια μιας ψυχολογικής διαταραχής, μιας διαταραχής συμπεριφοράς, ή σε περιπτώσεις παθολογικού ψέματος. Εννοείται ότι σ’ αυτές τις περιπτώσεις η άμεση επικοινωνία του γονιού με ψυχολόγο κρίνεται αναγκαία.

Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα;

– Για να διαμορφώσουν μια εικόνα. Για να έρθουν σε στενότερη επαφή με τους συνομηλίκους τους, για να τους εντυπωσιάσουν, έστω και μέσα απο μια ψεύδη εικόνα.

– Για να αποστασιοποιηθούν απο τους γονείς, όταν νιώθουν ότι οι κανόνες του σπιτιού είναι πολύ αυστηροί.

– Για να τραβήξουν την προσοχή.

– Για να αποφύγουν να πληγώσουν τους άλλους.

– Για να αποφύγουν ένα μπλέξιμο.

Γενικότερα, γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο να χειριστούν μια κατάσταση.

Έγκειται ασφαλώς στους γονείς να διαχωρίσουν τι είδους ψέματα λέει το παιδί και να χειριστούν ανάλογα την κατάσταση και οι γονείς πολλές φορές προτρέπουν το παιδί να πει ψέματα, π.χ. «Πες στη θεία ότι σου άρεσε το δώρο για να μην την στενοχωρέσεις».

Βασικό έργο των γονιών είναι να βοηθήσουν το παιδί να κατανόησει τη σημασία της ειλικρίνειας. Το να μπορεί κάποιος να σ’ εμπιστευτεί αποτελεί τη βάση σταθερών σχέσεων με φίλους, συνομηλίκους και συντρόφους αργότερα στη ζωή του παιδιού.

Το πιο σημαντικό για τους γονείς είναι να βρουν τον λόγο για τον οποίο το παιδί λέει ψέματα και να τον αντιμετωπίσουν. Τις περισσότερες φορές το ψέμα δεν ενέχει ηθικές διαστάσεις, είναι περισσότερο τακτική για την επίλυση ενός προβλήματος κι έτσι πρέπει να το χειριστούμε.

Εάν θεωρείτε ότι το παιδί σας χρησιμοποιεί ψέματα που έχουν να κάνουν με ηθικά ζητήματα, ριψοκίνδυνη ή παραβατική συμπεριφορά, τότε πρέπει να σκεφτείτε και να προετοιμάσετε την επικοινωνία που θα έχετε μαζί του. Θα πρέπει να σκεφτείτε τι θα πείτε, πώς θα αντιδράσετε συναισθηματικά, ακόμα και την ώρα και το μέρος που θα είστε, για να κάνετε αυτήν την παρέμβαση, ακόμα και το πού θα κάθεστε πρέπει να σκεφτείτε. Θα πρέπει να είστε ουδέτεροι και να σκεφτείτε ποια θέματα συμπεριφοράς πρέπει να θέσετε και πόσα απ’ αυτά πρέπει να θέσετε. Θα πρέπει επίσης να σκεφτείτε τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του παιδιού σας.

Μην κάνετε μακρόσυρτες διαλέξεις. Πείτε σύντομα: «Βλέπω αυτό και με απασχολεί αυτό». Να είστε συγκεκριμένοι. Μπορείτε να πείτε: «Το ψέμα αυτό θα έχει αυτή τη συνέπεια».

Μη στέλνετε σύνθετα μηνύματα. Ρωτήστε το παιδί τι το έκανε να θέλει να πει ψέματα.

Κρατήστε ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας, δείχνοντας ότι μπορείτε να ακούσετε τα πάντα χωρίς να δείχνετε απειλητικοί.

Και βέβαια, φροντίστε να είστε εσείς μοντέλο για τα παιδιά σας.

Αν νιώθετε ότι η παραπάνω διαχείριση δεν έχει αποτέλεσμα, είτε γιατί ακούτε πολλές διαφορετικές γνώμες και μπερδεύεστε είτε προβληματίζεστε ως προς το πώς να χειριστείτε την κατάσταση, συμβουλευτείτε έναν ψυχολόγο. Ακόμα και μία συνεδρία μπορεί να είναι πολύ διαφωτιστική.

Δρ Ίλια Ν. Θεοτοκά – Κλινική ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτήρια – Αιγινήτειο νοσοκομείο, Πρόεδρος της Δρασης για την Ψυχική Υγεία

Διαβάστε ακόμη:

Ποια τακτική επιλέγουν σήμερα οι γονείς για να τιμωρήσουν έναν έφηβο

Ούτε μία στις δύο φορές δεν «πιάνουν» οι ενήλικες τα ψέματα των παιδιών