Γιατί πονάω στο στήθος πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την περίοδο;

Με τον όρο μαστωδυνία αναφερόμαστε στον πόνο στο μαστό εν γένη. Συχνά δε αντ’ αυτού χρησιμοποιείται και ο όρος μασταλγία.

Ενίοτε η ένταση του συμπτώματος είναι μετρίου, άλλοτε υψηλού βαθμού, οπότε και διαταράσσεται σημαντικά η καθημερινότητα μίας εκάστης. Συχνά εξάλλου η μαστωδυνία παρουσιάζει αυτόματη υποστροφή (φεύγει από μόνη της δηλαδή).

Πόσα είδη μαστωδυνίας υπάρχουν;

Σχηματικά διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις μαστωδυνίας:

• Μαστωδυνία «κυκλικού» τύπου – ο πόνος στο στήθος συνδέεται με την περίοδο
• Μαστωδυνία «μη κυκλικού» τύπου – ο πόνος στο στήθος είναι ανεξάρτητος από την περίοδο
• Μαστωδυνία, που συνδέεται με «έξω – μαστικούς» παράγοντες, δηλαδή με ιστούς, που εντοπίζονται εκτός του μαστού

Πόσο συχνή είναι η μαστωδυνία;

Σύμφωνα με μελέτη του 2019 η μαστωδυνία είναι από τα συνηθέστερα ενοχλήματα, που αναφέρουν οι γυναίκες. Συγκεκριμένα το 70% των γυναικών με ηλικία μικρότερη των 55 ετών κάποια στιγμή στη ζωή τους θα παρουσιάσουν το σύμπτωμα αυτό. Μάλιστα το 36% των γυναικών αναζητούν ιατρική συμβουλή λόγω πόνου στο στήθος.
Το 45% των γυναικών αναφέρουν αβληχρά («ήπια») συμπτώματα, ενώ ένα 20% αυτών αναφέρει έντονη μασταλγία.

Οι γυναίκες με έντονη συμπτωματολογία αναφέρουν και διαταραχή της ποιότητας της ζωής τους.

Συγκεκριμένα αναφέρουν διαταραχή:

• στη σεξουαλική του ζωή (48%)
• στη σωματική δραστηριότητα εν γένη (36%)
• στην κοινωνική ζωή (13%)
• στην επαγγελματική ή ακαδημαϊκή δραστηριότητα (6%)

Πάντως η μαστωδυνία «κυκλικού τύπου» αντιπροσωπεύει το 70% περίπου των περιπτώσεων μαστωδυνίας.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της μαστωδυνίας «κυκλικού» τύπου;

Θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τα χαρακτηριστικά της μαστωδυνίας «κυκλικού» τύπου ως εξής:

•  η εμφάνιση του συμπτώματος συνδέεται με τη φάση του κύκλου
• περιγράφεται ως ένας «μουντός» πόνος σε αμφοτέρους τους μαστούς και σπανιώτερα σε ένα μαστό (είναι δηλαδή συχνότερα αμφοτερόπλευρη και σπανιώτερα ετερόπλευρη)
• συνήθως εντοπίζεται στο άνω έξω τεταρτημόριο των μαστών, περιοχή που αντιστοιχεί με τη θέση του μαστικού αδένα, ενώ συχνά αντανακλά και στην περιοχή της μασχάλης
• εμφανίζεται αρχικά 1 με 2 εβδομάδες πριν από την αναμενόμενη επόμενη περίοδο με την έντασή του σταδιακά να αυξάνεται έως την έλευση της περιόδου, ενώ μετά από αυτήν κατά κανόνα παρουσιάζει ύφεση
•  διαρκεί συνήθως από 1 έως 4 ημέρες
• στο 22% των περιπτώσεων υποστρέφει αυτόματα («σταματάει» από μόνη της), χωρίς να παρουσιαστεί χρεία λήψης φαρμακευτικής αγωγής
• σε αρκετές περιπτώσεις συνδυάζεται με οίδημα των μαστών, οι οποίοι δίνουν την αίσθηση της «πληρότητας» και του «βάρους», ενώ ενίοτε εμφανίζονται και μικρά σφαιρικά εξογκώματα επ’ αυτών («γρουμπαλάκια»)
• εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες με ηλικία από 20 έως 40 ετών, ενώ κάποιες φορές το σύμπτωμα αναφέρεται και από γυναίκες άνω των 40 ετών, αρκετά πριν αυτές μπουν στην εμμηνόπαυση
• κατά κανόνα η ένταση του συμπτώματος μειώνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά την εμμηνόπαυση

Θα πρέπει να σημειωθεί, πως αν και η «κυκλικού» τύπου μαστωδυνία έχει συνδεθεί με το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, η σύνδεση αυτή θεωρείται «αμφιλεγόμενη». Ο λόγος είναι, πως το 80% των γυναικών με μασταλγία εκ του ιστορικού τους δεν πληρούν τα κριτήρια διάγνωσης του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου.

Πού οφείλεται ο πόνος στο στήθος, που συνδέεται με την περίοδο;

Κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου (της περιόδου δηλαδή), τα επίπεδα των ορμονών, που παράγονται από τον εγκέφαλο και τις ωοθήκες και εμπλέκονται στη ρύθμιση της λειτουργίας, του γεννητικού συστήματος της γυναίκας, παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις, όπως απεικονίζεται σχηματικά παρακάτω.

Έχει διατυπωθεί η θεωρία, πως οι μαστοί κάποιων γυναικών παρουσιάζουν μία «ιδιαίτερη ευαισθησία» στη διακύμανση των επιπέδων των ορμονών αυτών. Ως εκ τούτου εκδηλώνεται ο πόνος στο στήθος, που ακολουθεί την περίοδο. Πάντως, δεν πρόκειται παρά για μία θεωρία, η οποία προς το παρόν δεν έχει επιβεβαιωθεί από τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία.

Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε, πως κάποιες γυναίκες αναφέρουν βελτίωση της συμπτωματολογίας μετά από τη λήψη αντισυλληπτικών δισκίων, παρ’ όλο που η μασταλγία συγκαταλέγεται μεταξύ των παρενεργειών των δισκίων αυτών. Τα αντισυλληπτικά περιέχουν ορμόνες, όπως αυτές, που εκκρίνονται κατά τη διάρκεια του κύκλου.

Επομένως, είναι πρακτικά αδύνατο να προβλέψουμε πώς θα αντιδράσει ο οργανισμός μίας εκάστης στις ορμόνες αυτές, σε ό,τι αφορά τον πόνο στο στήθος. Εξού και η δυσκολία, που αντιμετωπίζουμε, στο να συνδέσουμε τη δράση των ορμονών με την εκδήλωση της μασταλγίας, καίτοι η υποψία της σύνδεσης αυτής υφίσταται.

Πώς αντιμετωπίζεται ο πόνος στο στήθος, που σχετίζεται με την περίοδο;

Συνήθως ο πόνος αυτός αντιμετωπίζεται δια:

• της λήψης κοινών αναλγητικών
• της χρήσης υποστηρικτικού στηθόδεσμου, τουλάχιστον τις ημέρες, κατά τις οποίες η συμπτωματολογία είναι έντονη
• της τοπικής εφαρμογής αλοιφών, που περιέχουν αναλγητικές ουσίες

άλλα μέτρα, που έχουν προταθεί για την μείωση της έντασης της μασταλγίας, που συνδέεται με την περίοδο είναι, των οποίων όμως η αποτελεσματικότητα συχνά αμφισβητείται είναι:

• η λήψη βιταμίνης Ε
• η μείωση του ποσοστού λίπους στη διατροφή
•  η μείωση της κατανάλωσης καφεΐνης

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr 

_{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

_{Bonilla-Sepulveda, Óscar A., & Giraldo-Santa, D. C. (2019). Mastodynia. CES Medicina, 33(2), 111–118. https://doi.org/10.21615/cesmedicina.33.2.4}