«Φόνισσα»: Η νουβέλα του Παπαδιαμάντη που βασίζεται η ταινία

Χαρακτηρίζεται ως μία από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες που έχουν γυριστεί ποτέ ή ελληνική ταινία της χρονιάς, όπως και να χει βρίσκεται ανάμεσα σε εκείνες που έχουν κάνει μεγάλη επιτυχία. Και αυτό σε ένα μεγάλο βαθμό είναι το αναμενόμενο αφού βασίζεται στην αριστουργηματική νουβέλα του Παπαδιαμάντη. Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν τη «Φόνισσα» καθώς αποτελεί σημείο αναφοράς για τη λογοτεχνία. 

Ειδικότερα, η «Φόνισσα» (1903) θεωρείται το κορυφαίο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας που «κρύβει» μέσα του ψυχογραφήματα, κοινωνικά θέματα, τη θέση της γυναίκας, αλλά και την απόδοση δικαιοσύνης με τον πιο σκοτεινό τρόπο. Στα άδυτα μιας ψυχής, που έχει ομοιότητες με τον ήρωα του Ντοστογιέφσκι, Ρασκόλνικοφ, καθώς αποδίδουν δικαιοσύνη βασιζόμενοι σε ιδεολογικά κίνητρα. Η «Φόνισσα» θεωρεί ότι σώζει τα μικρά κορίτσια από το μέλλον που τους περιμένει, καθώς αυτό το μέλλον μόνο άσχημο μπορεί να είναι και αυτό γιατί αρκεί που είναι γυναίκες. Η ιστορία εξελίσσεται στη Σκιάθο στα τέλη του 19ου αιώνα. Η Φραγκογιαννού έχει ζήσει μια βασανισμένη ζωή και αυτό που έμαθε είναι ότι η ζωή για μια γυναίκα είναι γεμάτη στενοχώριες. Για εκείνη η γέννηση ενός κοριτσιού δεν φέρνει δυστυχία μόνο στο ίδιο, αλλά και στους γονείς του αν είναι φτωχοί.

Το έργο κατέχει εξέχουσα θέση στο έργο του Παπαδιαμάντη (1851-1911), αφού πρόκειται για κορυφαίο κείμενο όχι μόνο του συγγραφέα του αλλά και όλης της νεοελληνικής πεζογραφίας. Το κακό που διαπράττει η «Φόνισσα» δεν ανήκει στα συνηθισμένα της ζωής, πρόκειται για το ριζικό και το ασυγχώρητο. 

Ο «Άγιος των ελληνικών γραμμάτων»

Ο Γιώργος Σεφέρης στο δοκίμιό του για τον Μακρυγιάννη έγραψε: «Ο Μακρυγιάννης είναι ο πιο σημαντικός πεζογράφος της νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, αν όχι ο πιο μεγάλος, γιατί έχομε τον Παπαδιαμάντη».

Το έργο του Παπαδιαμάντη χωρίζεται στα αθηναϊκά διηγήματα και στα σκιαθίτικα. Τα δεύτερα αναφέρονται εκτενώς στη ζωή στο νησί της Σκιάθου όπου και γεννήθηκε. Συγκεκριμένα, γεννήθηκε το 1851 στη Σκιάθο και πέθανε τα ξημερώματα της 3ης Ιανουαρίου 1911. Το 1874 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν πήρε το δίπλωμά του.

Πολύ νέος ξεκίνησε να συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά και άρχισε να δημοσιεύει μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων από τα αγγλικά και γαλλικά, γλώσσες που τις έμαθε μόνος του. Τα πρώτα χρόνια γράφει τα  ιστορικά μυθιστορήματα: «Μετανάστις (1880), «Οι Έμποροι των Εθνών» (1883), «Η Γυφτοπούλα» (1884). Γράφει και μερικά ποιήματα.

Η διαχρονική επικαιρότητα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Γρήγορα, όμως στράφηκε στο διήγημα. Ο «Χρήστος Μηλιόνης» (1885), εμπνευσμένος από ένα δημοτικό τραγούδι είναι η αρχή του νέου κεφαλαίου. «Η Φόνισσα» (1903), «Οι Μάγισσες (1900), «Η Νοσταλγός» (1894), τα «Χριστουγεννιάτικα διηγήματα», τα « Πρωτοχρονιάτικα διηγήματα και τα «Πασχαλινά διηγήματα». Τα θέματα και οι ήρωες του είναι εμπνευσμένοι από τις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας ή τη ζωή της Σκιάθου, μας κάνει να μιλάμε για ηθογραφία.

Αγάπησε την απλοϊκή ζωή, τη νοσταλγούσε και την ονειροπολούσε συνεχώς και είχε το μεγάλο μυστικό να μεταμορφώνει τα ονειροπολήματά του σε εκλεκτά διηγήματα. Ένα δείγμα από αυτό το ονειροπόλο στοιχείο του είναι το «Όνειρο στο κύμα» που δημοσιεύτηκε το 1900 στο περιοδικό Παναθήναια. Ένα έργο με πλούσια γλώσσα και ερωτισμό.

 Εξάλλου, όπως γράφει ανάμεσα στα άλλα ο Οδυσσέας Ελύτης στη «Η μαγεία του Παπαδιαμάντη»: «Η ποιητική νοημοσύνη του Παπαδιαμάντη διατρέχει τις σελίδες του, συνεγείρει και μαγνητίζει τις λέξεις, τις υποχρεώνει να συναντηθούν σε μια φράση όπως ο αέρας τα λουλούδια σ’ έναν αγρό. Παράξενη ελευθερία που η συμβατική αντίληψη για τη σύνταξη του άλλου Σκιαθίτη [δηλ. του Μωραϊτίδη] δεν της επιτρέπει ν’ απλωθεί».