Πλαστογραφούνται οι έρευνες για τον καρκίνο; -Η ανατομία ενός ιατρικού σκανδάλου -Ποιοι το κάνουν και γιατί

Ποιος πλαστογραφεί τα δεδομένα της έρευνας για τον καρκίνο; Προφανώς, πολλοί άνθρωποι με σκιώδη συμφέροντα μέσα στην ιατρική και ερευνητική βιομηχανία.

Όλα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2023: τότε η διδακτορική φοιτήτρια Francesca Gino της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ κατηγορήθηκε για παραποίηση δεδομένων σε τουλάχιστον τέσσερις από τις δημοσιευμένες μελέτες της.

Η φοιτήτρια πιάστηκε όταν κάποιοι «ανιχνευτές δεδομένων» στο διαδίκτυο -κανονικοί άνθρωποι που ερευνούσαν ερευνητικά «παραπτώματα» στον ελεύθερο χρόνο τους- βρήκαν ασυμφωνίες στα δεδομένα των εργασιών της και έκαναν περαιτέρω έρευνα.

Οι άνθρωποι αυτοί εξέφρασαν τις ανησυχίες τους στη διοίκηση του Χάρβαρντ, το οποίο διερεύνησε και τελικά ζήτησε την ανάκληση των εν λόγω εγγράφων.

Η Gino με τη σειρά της κατέθεσε αγωγή εναντίον του Χάρβαρντ και των bloggers-ερευνητών, κατηγορώντας τους ότι «συνωμότησαν από κοινού για να τη δυσφημίσουν».

Το Ινστιτούτο Dana-Farber και πώς συνδέεται με το Χάρβαρντ

Το νήμα της ιστορίας μάς οδηγεί μερικά χιλιόμετρα παραδίπλα, στο Ινστιτούτο Καρκίνου Dana-Farber [που συνδέεται με το Χάρβαρντ], ένα κορυφαίο κέντρο έρευνας για τον καρκίνο με έδρα τη Βοστώνη των ΗΠΑ.

Το γαϊτανάκι των εξελίξεων ξεκίνησε από μια ανάρτηση στο ιστολόγιο του Sholto David, ενός μοριακού βιολόγου και «ντετέκτιβ δεδομένων» στο διαδίκτυο, στην οποία παρουσίασε στοιχεία για «εκτεταμένη χειραγώγηση δεδομένων σε έρευνες για τον καρκίνο» που δημοσιεύθηκαν από κορυφαίους ερευνητές, συμπεριλαμβανομένων του διευθύνοντος συμβούλου και του COO του Ινστιτούτου Dana-Farber.

Ο David επικοινώνησε αρχικά με το ινστιτούτο εκφράζοντας τις ανησυχίες του σχετικά με 57 ερευνητικές εργασίες, 38 από τις οποίες ήταν αυτές για τις οποίες το ινστιτούτο είχε «την κύρια ευθύνη για τα πιθανά σφάλματα δεδομένων». Το ινστιτούτο τελικά ζήτησε να ανακληθούν οι 6 εξ αυτών και ζήτησε επείγουσες διορθώσεις για άλλες 31.

Αυτές οι παραποιήσεις δεδομένων δεν αφορούσαν απλές… λεξούλες. Πολλές από τις περιπτώσεις που εντοπίζει ο Σόλτο Ντέιβιντ αφορούσαν την επαναχρησιμοποίηση των ίδιων εικόνων ή φωτογραφιών ξανά και ξανά, με τα σχήματά τους να έχουν επεξεργαστεί αδέξια στο Photoshop ή σε κάποιο παρόμοιο πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνων.

Τα διαγράμματα συλλογής δεδομένων σε διαφορετικές ημέρες είναι μυστηριωδώς απολύτως πανομοιότυπα. Τα αποτελέσματα των δοκιμών είναι εμφανώς αντιγραμμένα και επικολλημένα, κόπι-πέιστ από άλλες πηγές.

Πόσο πίσω πήγαμε στην έρευνα;

Τίθεται λοιπόν άμεσα το ερώτημα: πώς οι άνθρωποι αυτοί είχαν τόσο απύθμενο θράσος ώστε να διαπράττουν: α. μια τόσο κραυγαλέα απάτη, β. τόσο δημόσια και γ. για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα;

Επιπροσθέτως: πόσα χρήματα από επιχορηγήσεις εξασφαλίστηκαν με βάση παραποιημένα και φαλκιδευμένα δεδομένα και πόσο πολύ έδαφος έχασε η επιστήμη στον κρίσιμο αγώνα της κατά του καρκίνου από τις ανακρίβειες που γράφτηκαν σε αυτά τα έγγραφα;

Ανατομία ενός σκανδάλου

Εδώ και χρόνια, οι ερευνητές της βιοϊατρικής γνωρίζουν ότι ο τομέας έχει πρόβλημα με τις πλαστογραφήσεις στις ερευνητικές εργασίες.

Σε μια τιτάνια εργασία του 2016, η Ολλανδή μικροβιολόγος Elisabeth Bik σκάναρε περισσότερες από 20.000 βιοϊατρικές εργασίες για ενδείξεις τέτοιας χειραγώγησης και διαπίστωσε ότι το 3,8% των εργασιών είχαν τέτοιες ενδείξεις, «με τουλάχιστον τις μισές να παρουσιάζουν χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν σκόπιμη χειραγώγηση».

Το χειρότερο είναι ότι το πρόβλημα φαίνεται να αυξάνεται, αντί να μειώνεται. «Ο “επιπολασμός” των εγγράφων με προβληματικές εικόνες έχει αυξηθεί σημαντικά κατά την τελευταία δεκαετία», διαπίστωσε η Bik.

Η μορφή της φαλκίδευσης εξετάζει τρία είδη παραποιημένων εικόνων: 1. περιπτώσεις όπου η ίδια εικόνα χρησιμοποιείται δύο φορές, με διαφορετικές ετικέτες (που θα μπορούσε να είναι ένα αθώο λάθος), 2. περιπτώσεις όπου η ίδια εικόνα χρησιμοποιείται δύο φορές, αλλά στη μία περίπτωση περικόπτεται σκόπιμα (που φαίνεται λιγότερο πιθανό να είναι ένα αθώο λάθος), και 3. περιπτώσεις όπου σε μια εικόνα έχει επικολληθεί κάτι άλλο από πάνω της (που φαίνεται πολύ απίθανο να είναι ένα αθώο λάθος).

Επομένως, οι επιστήμονες της βιοϊατρικής γνώριζαν ήδη καλά ότι ο τομέας είχε πρόβλημα. Ορισμένοι από τους συγκεκριμένους χειρισμούς που επισημάνθηκαν στην ανάρτηση του David στο ιστολόγιο ήταν γνωστοί μεταξύ των επιστημόνων. Αλλά ενώ οι ανησυχίες ήταν γνωστές, φαίνεται ότι χρειάστηκε η ανάρτηση του David για να προκαλέσει ανακλήσεις και εσωτερική έρευνα.

Τα λάθη έχουν συνέπειες

Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι περιπτώσεις όπως της Gino και του ινστιτούτου Dana-Farber χρειάστηκαν εξωτερική έρευνα δεδομένων για να έρθουν στο φως.

Το να είσαι ένας ανεξάρτητος «ντετέκτιβ δεδομένων» δεν (αντ)αμείβεται από κάποιον, ενώ είναι και επικίνδυνο. Πολλοί ντετέκτιβ και ερευνητές δεδομένων έχουν απειληθεί με αγωγές για την αποκάλυψη της απάτης των δεδομένων αυτών.

«Αρκετή από τη σημαντική επιστήμη εκεί έξω γίνεται όχι από μεγάλα ιδρύματα, αλλά από ανεξάρτητους ανθρώπους όπως ο Ντέιβιντ», λέει ο δικηγόρος Ken White.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμία θεσμική διαδικασία για τον έλεγχο των εγγράφων, εκτός αν κάποιος άλλος φέρει τα προβλήματα στο φως – και οι περισσότεροι επιστήμονες δεν θέλουν να θέσουν σε κίνδυνο τη δική τους καριέρα για να κάνουν αυτή την, εν πολλοίς άχαρη, δουλειά.

Είναι επίσης ανησυχητικό το γεγονός ότι η πλαστογραφία ήταν τόσο κραυγαλέα. Δεν μιλάμε για εξελιγμένη χειραγώγηση δεδομένων εδώ – μιλάμε για περιπτώσεις όπου επιστήμονες έκαναν μια άτσαλη copy-paste ψευτοφωτογράφιση των δήθεν πειραματικών τους ερευνών και αποτελεσμάτων.

«Βλέπουμε μόνο τη κορυφή του παγόβουνου της απάτης: τις αντιγραφές δεδομένων εικόνας, το τελευταίο καταφύγιο ενός αποτυχημένου επιστήμονα», έγραψε ο David στην αρχική του ανάρτηση στο blog. Σε μια κουλτούρα όπου το photoshopping ερευνών και αποτελεσμάτων συμβαίνει συχνά, είναι απίθανο να είναι η μόνη μορφή χειραγώγησης.

Υπάρχει ένα άλλο κοινό μεταξύ του φιάσκου του Gino και του φιάσκου της Dana-Farber: Το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Μεταξύ της υπόθεσης Gino, της πρόσφατης παραίτησης της προέδρου του Χάρβαρντ, της Claudine Gay, και τώρα της πλαστογραφημένης έρευνας για τον καρκίνο, η φήμη του Χάρβαρντ έχει αναμφίβολα υποστεί ένα πλήγμα ανυπολόγιστης ακαδημαϊκής αξίας…