Πλακούντας: Παθολογίες του πλακούντα που σχετίζονται με τη δομή του

Ο πλακούντας είναι το μεγαλύτερο εμβρυϊκό όργανο.

Πρόκειται για ένα «προσωρινό» όργανο, υπό την έννοια ότι η λειτουργία του παύει με το πέρας του δευτέρου σταδίου του τοκετού, οπότε και το νεογνό έχει εξέλθει της μήτρας και μπορεί να ξεκινήσει να αναπνέει από μόνο του.

Όσο το μωρό αναπτύσσεται προστατευμένο μέσα στη μήτρα, είναι «συνδεδεμένο» με τον πλακούντα μέσω του ομφαλίου λώρου, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Το μωρό εξαρτάται από τον πλακούντα τόσο για το μεταβολισμό του, όσο και για την προστασία του.

Σε κάποιες όμως περιπτώσεις ο πλακούντας εμφανίζει παθολογίες:

Οι παθολογίες της κύησης, που οφείλονται στον πλακούντα μπορούν σχηματικά να χωριστούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

• παθολογίες, που οφείλονται σε ανωμαλίες στη δομή του πλακούντα
• παθολογίες, που οφείλονται σε ανωμαλίες στη εμφύτευση του πλακούντα
• φλεγμονές του πλακούντα

Ας δούμε τις παθολογίες του πλακούντα, οι οποίες σχετίζονται με τη δομή του.

Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι παθολογίες του πλακούντα, που σχετίζονται με τη δομή του;

Μπορούμε να χωρίσουμε της παθολογίες αυτές σε δύο κατηγορίες:

• παθολογίες, που σχετίζονται με τη μικροσκοπική δομή του πλακούντα
• παθολογίες, που σχετίζονται με τη μακροσκοπική δομή του πλακούντα

Ποιες παθολογίες οφείλονται σε ανωμαλίες στη μικροσκοπική δομή του πλακούντα;

1) Ενδομήτρια Υπολειπόμενη Ανάπτυξη του μωρού

Με τον όρο Ενδομήτρια Υπολειπόμενη Ανάπτυξη του μωρού αναφερόμαστε σε μία παθολογική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από τη μη ικανοποιητική ανάπτυξη του μωρού, το οποίο φαίνεται ιδιαίτερα μικρό κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο.

Σε τέτοιες περιπτώσεις τα αγγεία της μητέρας, που εντοπίζονται εντός του πλακούντα και ονομάζονται σπειροειδείς αρτηρίες παρουσιάζουν αλλοιώσεις στην ανάπτυξή τους.

Έτσι η ροή του αίματος, που φθάνει από τη μητέρα στον πλακούντα και κατ’ επέκτασιν – μέσω των ομφαλικών φλεβών – στο μωρό καταγράφεται στο υπερηχογράφημα Doppler διαταραγμένη. Συνεπώς, διαταράσσεται και η ανάπτυξη του μωρού, αφού τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία δεν φθάνουν σε αυτό στις απαιτούμενες ποσότητες.

Εδώ θα μπορούσε κανείς να σημειώσει, πως υφίσταται το ενδεχόμενο η Ενδομήτρια Υπολειπόμενη Ανάπτυξη του μωρού να μη σχετίζεται μόνον με ανωμαλίες στη δομή του πλακούντα, αλλά και με την έδρα εμφύτευσής του. Σε μελέτη του 2007 διατυπώθηκε η θεωρία, πως αν ο πλακούντας εμφυτευθεί στα πλάγια τοιχώματα της ενδομητρικής κοιλότητας, αυξάνονται οι πιθανότητες για εμφάνιση της παθολογίας αυτής.

2) Προεκλαμψία

Η προεκλαμψία είναι μία από τις πιο επίφοβες επιπλοκές του δευτέρου τριμήνου της κύησης. Η παθολογία αυτή χαρακτηρίζεται από το «κλασσικό» τρίπτυχο: υπέρταση, οιδήματα, πρωτεϊνουρία (παρουσία πρωτεϊνών στα ούρα). Σε σοβαρότερες καταστάσεις ενδέχεται να παρουσιαστούν και ηπατική ανεπάρκεια, διαταραχές στο μηχανισμό πήξης του αίματος καθώς και σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα στη μητέρα. Η προεκλαμψία θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τόσο την υγεία, όσο – σε βαρύτερες περιπτώσεις – και αυτήν ακόμα τη ζωή της μητέρας, αλλά και του μωρού.

Θεωρείται βέβαιον, πως η απαραίτητη προϋπόθεση για την εμφάνιση προεκλαμψίας είναι η παρουσία του πλακούντα, ενώ η απομάκρυνσή του συνοδεύεται κατά κανόνα από αυτόματη ύφεση της σχετικής συμπτωματολογίας.

Έκπληξη προκαλεί το γεγονός, πως η παρουσία του εμβρύου δεν είναι – αντίθετα – απαραίτητη προϋπόθεση για την εκδήλωση προεκλαμψίας. Προεκλαμψία μπορεί να εκδηλωθεί και εν τη απουσία εμβρύου, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις μύλης κύησης (στις σπάνιες αυτές περιπτώσεις δεν υπάρχει έμβρυο, αλλά μόνον υπερτροφικός πλακούντας).

Υπάρχουν μάλιστα και κάποιες περιπτώσεις κυήσεων, που εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά εκδήλωσης προεκλαμψίας, οι οποίες χαρακτηρίζονται από άφθονη και μεγάλη μάζα πλακούντα, όπως είναι η μύλη κύηση ή οι πολύδυμες κυήσεις.

Έχει παρατηρηθεί, πως η δομή των σπειροειδών αρτηριών του πλακούντα σε εγκυμοσύνες, που εμφάνισαν προεκλαμψία, παρουσιάζει αλλοιώσεις, ανάλογες με αυτές, που παρατηρούνται σε πλακούντες από εγκυμοσύνες, που παρουσίασαν ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη.

Η παρατήρηση αυτή φανερώνει τη «συγγένεια» μεταξύ των δύο αυτών παθολογιών και την κοινή τους «αφετηρία», ενώ εξηγεί έως ένα βαθμό και τη συχνή «συνύπαρξή» τους στην ίδια κύηση.

Μελέτη του 2017 κατέληξε στο συμπέρασμα, πως οι δομικές ανωμαλίες των σπειροειδών αρτηριών είναι σημαντικότερες, αν συνυπάρχει προεκλαμψία με ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη, από τις αντίστοιχες δομικές ανωμαλίες, που καταγράφονται, αν υφίσταται μόνον ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη.

Ποιες παθολογίες οφείλονται σε ανωμαλίες στη μακροσκοπική δομή του πλακούντα;

Εδώ θα αναφέρουμε μόνον το λεγόμενο δίλοβο πλακούντα. Στις περιπτώσεις αυτές κατ’ ουσίαν ο πλακούντας αποτελείται από δύο παρόμοια σε μέγεθος τμήματα («λοβούς»), τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με λεπτά αγγεία.

Έχει υπολογιστεί, πως ποσοστό, το οποίο προσεγγίζει ακόμα και το 4% (κατά άλλες μελέτες το ποσοστό αυτό φθάνει και το 8/%) των κυήσεων, εμφανίζουν δίλοβο πλακούντα.

Θα μπορούσε να πει κανείς, πως ο δίλοβος πλακούντας δεν είναι τόσο μία «παθολογία» του πλακούντα, όσο μία «ανατομική παραλλαγή», καθότι η κύηση μπορεί να εξελιχθεί κανονικά ακόμα και υπό τις συνθήκες αυτές. Εντούτοις, τα αγγεία, που συνδέουν τους δύο λοβούς είναι μάλλον «εύθραυστα» και κατά καιρούς παρουσιάζουν ρήξεις και αιμορραγούν. Επιπροσθέτως η ύπαρξη δίλοβου πλακούντα έχει συνδεθεί με την αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης υδραμνίου και αποκόλλησης του πλακούντα.

Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στην περίπτωση, που τα συνδέοντα τους δύο λοβούς αγγεία περνάνε μπροστά από το έσω τραχηλικό στόμιο, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται η ρήξη των αγγείων να συμβεί κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού, οπότε και η αιμορραγία, που θα προκληθεί θα είναι σημαντική και δεν αποκλείεται να τεθεί σε κίνδυνο η ζωή του μωρού, οπότε να χρειαστεί να καταφύγουμε σε επείγουσα καισαρική τομή.

Συχνά τέλος ένας εκ των δύο λοβών του πλακούντα κατακρατείται εντός της μήτρας μετά τον τοκετό, οπότε και παρατείνεται η αιμορραγία της μητέρας. Στις περιπτώσεις αυτές απαιτείται απόξεση της ενδομητρικής κοιλότητας μετά τον τοκετό.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr