Σύστημα Μοντεσσόρι: Τι είναι και τι διδάσκει τα παιδιά

Το Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης εφαρμόζεται σε χιλιάδες σχολεία ανά τον κόσμο. Βασίζεται στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού, δίνοντας έμφαση στην ανεξαρτησία του και στον σεβασμό της προσωπικότητάς του. Ας δούμε όμως τα πράγματα ένα ένα. Τι είναι η μέθοδος Μοντεσσόρι, από πού πήρε το όνομά της και τι πρεσβεύει;  

Γιατί ονομάστηκε μέθοδος Μοντεσσόρι;

Η δρ. Μαρία Μοντεσσόρι (Maria Tecla Artemisia Montessori, ήταν Ιταλίδα παιδαγωγός. Επινόησε το μοντεσσοριανό παιδαγωγικό σύστημα, γνωστό και ως «μοντεσσοριανή μέθοδος», το οποίο αποτέλεσε πρωτοπορία για την εποχή του και εξακολουθεί να εφαρμόζεται και σήμερα σε αρκετά σχολεία, τα επονομαζόμενα «μοντεσσοριανά» ή «μοντεσσοριανές σχολές».

Η Μοντεσσόρι γεννήθηκε στο Κιαραβάλλε της Ανκόνα και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης, από όπου αποφοίτησε ως η πρώτη γυναίκα γιατρός της πατρίδας της. Λόγω της αξιόλογης επίδοσή της, λίγο μετά την αποφοίτηση της διορίστηκε καθηγήτρια του πανεπιστημίου. Γρήγορα, όμως, διαπίστωσε ότι η αγάπη της για τα παιδιά υπερτερεί απ’ όλα τ’ άλλα κι έτσι αφοσιώθηκε σ’ αυτά. Διατέλεσε διευθύντρια της ορθοφρενικής σχολή της Ρώμης (ίδρυμα για όχι ομαλά αναπτυγμένα παιδιά) και ίδρυσε δύο “σπίτια μικρών” (Casa dei Bambini).

Γύρισε όλο τον κόσμο κηρύσσοντας ότι το καλύτερο όπλο που χρειάζονται τα παιδιά για να εξελιχθούν σε θετικά στελέχη της κοινωνίας είναι η αγάπη προς αυτά. Μέσα από την παιδιατρική οδηγήθηκε, ως ψυχολόγος και ταλαντούχος παιδαγωγός που ήταν, στην προσπάθεια για την ψυχολογική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού, ασχολούμενη αρχικά με παιδιά με νοητική καθυστέρηση ή ειδικές μαθησιακές ανάγκες. Σε αυτόν τον αγώνα έδωσε ολόκληρη τη ζωή της.

Έφτιαξε παιδαγωγικό υλικό, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού για όλα τα μαθήματα, θετικά και θεωρητικά, που αφορούν τη μόρφωσή του. Δημιούργησε μόνη της εποπτικά μέσα διδασκαλίας και παιδαγωγικό υλικό για να γίνονται μέσω των αισθήσεων κατανοητά τα μαθήματα του σχολείου.

Η επιτυχία της μεθόδου της αναστάτωσε τον παιδαγωγικό κόσμο διεθνώς. Ακόμα και παιδιά με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, έμπαιναν σιγά-σιγά στις κανονικές τάξεις του σχολείου, καθώς απελευθερωνόταν το πνεύμα και η ψυχή τους. Γι’ αυτό μερικοί άνθρωποι, ακόμη και επιστήμονες, συνέδεσαν το όνομά της με τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες.

Η Μαρία Μοντεσσόρι όμως, ασχολήθηκε κατά βάση σε όλη τη ζωή της με όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως δείκτη νοημοσύνης ή μαθησιακής ικανότητας, και ίδρυσε σχολές σε πολλά κράτη για να εκπαιδεύεται προσωπικό στη χρησιμοποίηση του παιδαγωγικού υλικού αυτού, αλλά κυρίως στην κατανόηση της φιλοσοφίας της μεθόδου της, γιατί δίδαξε πως αυτό είναι το πρώτο θέμα για την επιτυχία.

Ποιες είναι οι αρχές του μοντεσσοριανού συστήματος;

Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού είναι η πρώτη αρχή της μεθόδου, και έπειτα η ελευθερία που θα βγει από την πειθαρχία. Άλλες αρχές της μοντεσσοριανής μεθόδου είναι:

• Η εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του ανθρώπου.
• Ο σεβασμός στο έμψυχο και άψυχο περιβάλλον.
• Η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο του περιβάλλοντος.
• Η μάθηση μέσω της έρευνας που θα δώσει τη χαρά για τη δουλειά και την ικανοποίηση για το αποτέλεσμα.
• Η παντοειδής άσκηση για την απόκτηση δυνατοτήτων.
• Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος.

Σε τι διαφέρει η μοντεσσοριανή μέθοδος από τις άλλες;

• Στα μοντεσσοριανά σχολεία, η δασκάλα δεν στέκεται στην έδρα, αλλά κάνει βόλτες ανάμεσα στους μαθητές καθώς μαθαίνουν και επεμβαίνει μόνο αν χρειαστούν τη βοήθειά της. Τα παιδιά μπαίνουν στην τάξη ανά γκρουπ πλεγμένων ηλικιών. Από 3-6 ετών, από 6-9 κ.ο.κ.
• Οι μεγαλύτεροι μαθητές μπορούν να βοηθήσουν τους μικρότερους. Αυτοί οι μαθητές μένουν μαζί χρόνο με το χρόνο. Η έμφαση δίνεται στη μάθηση. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να βρουν το πάθος τους και να ακολουθήσουν αυτό που πραγματικά τα ελκύει.
• Η ελευθερία με όρια είναι μέρος της μοντεσσοριανής φιλοσοφίας. Δεν δίνονται βαθμοί, δεν γίνονται τεστ και δεν υπάρχουν ασκήσεις για το σπίτι.
• Οι μαθητές μπορούν να αρχίσουν από το βρεφονηπιακό σταθμό και μόλις γίνουν 6 μηνών. Οι μαθητές επιλέγουν μόνοι τους τις δραστηριότητές τους από ένα γκρουπ. Διδάσκονται αδιάκοπα για τρεις ώρες συνεχόμενα. Τα παιδιά είναι ελεύθερα να κινούνται μέσα στην τάξη και να βοηθούν το ένα το άλλο.
• Οι μοντεσσοριανές τάξεις έχουν δημιουργηθεί αποκλειστικά για παιδιά. Τα έπιπλα είναι σε παιδικό μέγεθος και τα βιβλία βρίσκονται σε προσιτά σημεία. Οι ζωγραφιές των παιδιών διακοσμούν τους τοίχους.

Οι δάσκαλοι είναι ειδικά εκπαιδευμένοι

Οι δάσκαλοι πάντα χαμηλώνουν στο ύψος του παιδιού, και κάθονται στο πάτωμα ή σε κάποιο χαμηλό καρεκλάκι. Εκείνοι πρέπει να δημιουργήσουν ένα φιλικό διδακτικό περιβάλλον που θα προσφέρει στα παιδιά όλα όσα χρειάζονται.

Πέρα από την εκπαίδευση

Η μέθοδος Μοντεσσόρι έχει επηρεάσει όχι μόνο την εκπαίδευση, αλλά γενικότερα ό,τι αφορά το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί, από τη διακόσμηση του παιδικού δωματίου, τις δραστηριότητες και τα παιχνίδια στο σπίτι, το τρόπο που μιλούν οι γονείς στα παιδιά και πολλά ακόμα.

Για παράδειγμα, το παιδικό δωμάτιο, σύμφωνα με τη Μαρία Μοντεσσόρι «πρέπει να διαμορφώσουμε για το παιδί ένα περιβάλλον στο οποίο μπορεί να λειτουργήσει μόνο του: ένα μικρό νιπτήρα, ένα γραφείο με συρτάρια που μπορεί να ανοίξει, αντικείμενα κοινής χρήσης που μπορεί να χρησιμοποιήσει, ένα μικρό κρεβάτι στο οποίο μπορεί να κοιμηθεί τη νύχτα κάτω από μια κουβέρτα που μπορεί να διπλώσει μόνο του. Πρέπει να του δώσουμε ένα περιβάλλον στο οποίο μπορεί να ζήσει και να παίξει.». Εάν λοιπόν θέλετε να διακοσμήσετε το δωμάτιο σύμφωνα με τη μοντεσσοριανή μέθοδο, θα πρέπει: 

• να κρατήσετε το ντεκόρ απλό
• να προτιμήσετε έπιπλα στο ύψος του παιδιού κι ένα χαμηλό κρεβάτι
• να βάλετε στο δωμάτιο διάφορα παιχνίδια (όχι υπερβολικά πολλά) που θα ενθαρρύνουν τα παιδιά να παίξουν.