Bullying: Οι μορφές του και τα χαρακτηριστικά του παιδιού-θύματος

Ανέκαθεν υπήρχε στα σχολεία, ανέκαθεν υπήρχαν οι νταήδες ή οι “εξωσχολικοί” που παρενοχλούσαν παιδιά και εφήβους. Τα τελευταία χρόνια όμως φαίνεται ότι υπάρχει αύξηση στην ενημέρωση, στην ευαισθητοποίηση και στην αποτροπή από τέτοιου είδους καταστάσεις, καθώς έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στα δικαιώματα του παιδιού και του εφήβου, αλλά και στις επιδράσεις που αφήνουν στις διαπροσωπικές του σχέσεις και γενικότερα στον ψυχικό του κόσμο…

Αυτό που είναι νέο σχετικά με το bullying, είναι οι μορφές που έχουν προστεθεί με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Όλοι σχεδόν οι έφηβοι είναι εφοδιασμένοι με κινητό τελευταίας τεχνολογίας, λες και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να έχουν καλές σχολικές επιδόσεις (εδώ ίσως χρειάζεται να αναρωτηθούμε πως στην εποχή της κρίσης, μπορεί ο γονιός να χρωστάει για παράδειγμα στην εφορία, παρόλα αυτά όμως θα έχει αγοράσει κινητό των 800 ευρώ στο παιδί του!). Έτσι λοιπόν η νέα και σύγχρονη μορφή του εκφοβισμού περιλαμβάνει τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, με την χρήση της κάμερας του κινητού ή των υπολογιστών (που μπορεί να “γράφουν” στα κρυφά) και που ο σκοπός είναι η απειλή ή η ταπείνωση του “θύματος”, καθώς οι φωτογραφίες ή το βίντεο θα αποσταλεί σε άλλους συμμαθητές, συνομηλίκους μέσω e-mail ή ακόμα χειρότερα θα ανέβει στο ίντερνετ, στο facebook…

Μορφές bullying

Οι μορφές που μπορεί να πάρει το bullying είναι διάφορες και μπορούν να συνυπάρχουν ακόμα και συνδυαστικά.

• Λεκτική μορφή: γίνεται με την συστηματική χρήση υβριστικών εκφράσεων και φραστικών επιθέσεων, με προσβολές αλλά και απειλές, με ειρωνεία, με πειράγματα και ταπεινωτικούς χαρακτηρισμούς, χρήση παρατσουκλιών, με κοροϊδία ή καζούρα, με εκβιασμό για απόσπαση προσωπικών ειδών του θύματος

• Σωματική μορφή: γίνεται με φυσικό τραυματισμό ή ακόμα και με την απειλή τραυματισμού, μέσα από σπρωξίματα, χτυπήματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές και κλοτσιές, τρικλοποδιές, χτυπήματα με αντικείμενα, τσιμπήματα και δαγκωνιές, φτυσίματα, μαλλιοτραβήγματα, καταστροφή προσωπικών ειδών του θύματος…

• Ηλεκτρονική μορφή: ο σύγχρονος τρόπος μέσα από την αποστολή υλικού με υβριστικό ή και απειλητικό ακόμα περιεχόμενο με μηνύματα ή και βίντεο στο κινητό, με e-mails, στο facebook, σε chat rooms, χρήση ή και παραποίηση των προσωπικών δεδομένων του θύματος, δημιουργία ιστοσελίδων ή και προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με παραποιημένα και ψεύτικα χαρακτηριστικά, παραποιημένες φωτογραφίες, βίντεο, αποκλεισμός του από δικτυακές ομάδες, απειλητικές κλήσεις στο κινητό του συνήθως από άγνωστα νούμερα…

• Κοινωνική μορφή: γίνεται με την προσπάθεια να απομονωθεί και να αποκλειστεί κοινωνικά το θύμα μέσα από την αγνόηση ατόμου, την πρόκληση αντιπάθειας, τη δυσφήμιση και τη συκοφαντία, μέσα από τη διάδοση κουτσομπολιών και γενικότερα κακόφημων, ψευδών στοιχείων, την αποκάλυψη ακόμα και τη διαστρέβλωση όσων εκμυστηρεύτηκε το θύμα (την συγκεκριμένη μορφή την συναντάμε πιο συχνά ανάμεσα στα κορίτσια)

• Ρατσιστική μορφή: γίνεται με την χρήση και την διάδοση αρνητικών σχολίων λόγω της καταγωγής του θύματος, του κοικωνικο-οικονομικού επιπέδου του, του σεξουαλικού προσανατολισμού, κάποιου σωματικού ελαττώματος ή ασθένειας… γενικότερα γίνονται “επιθέσεις” λόγω της διαφορετικότητας.

• Σεξουαλική μορφή: γίνεται με ανήθικες χειρονομίες και αγγίγματα κυρίως στα γεννητικά όργανα και στο στήθος αν είναι κορίτσι, υβριστικό λεξιλόγιο, σεξουαλικά υπονοούμενα, πειράγματα για τον σεξουαλικό προσανατολισμό, εικόνες με σεξουαλικό περιεχόμενο, μπορεί να φτάσει ακόμα και σε σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.

Όποια μορφή και αν έχει o εκφοβισμός, το μόνο σίγουρο είναι ότι κακοποιεί το θύμα προκαλώντας μεγάλο ψυχοσυναισθηματικό αντίκτυπο. Το θύμα αρχίζει και αναπτύσσει αγχώδεις και φοβικές καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές, καθώς τα τραύματα αυτά μπορούν να παραμείνουν ανοιχτά για πολλά χρόνια, αν ο εκφοβισμός διαρκεί επίσης πολλά χρόνια ή αν είναι τόσο έντονος και βίαιος στον ψυχισμό του θύματος.

Πώς αισθάνεται το θύμα;

Συνήθως βλέπουμε ότι η αυτοκατηγορία και οι ενοχές παίζουν μεγάλο ρόλο στο να κλειστεί ακόμα περισσότερο το θύμα στον εαυτό του, καθώς πιστεύει ότι μπορεί και το ίδιο να έχει προκαλέσει όλη αυτή την κακή συμπεριφορά του θύτη. Επίσης, η αδυναμία του να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί την κατάσταση, το κάνει να νιώθει ακόμα πιο ανίσχυρο, χωρίς να έχει την ικανότητα να προστατέψει τον εαυτό του. Για παράδειγμα ένα παχύσαρκο παιδί, μπορεί να θεωρεί μέσα του ότι τα κιλά του προκαλούν αυτή τη συμπεριφορά από τον θύτη, αν ήταν πιο αδύνατο δεν θα το ενοχλούσε κανείς.

Έτσι καταλήγει να αναμασάει τις ενοχές του και να νιώθει ότι παραλύει κάθε φορά από τον φόβο και την ντροπή, την ταπείνωση και τον εξευτελισμό. Μπορεί πλέον να αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές, να πέσει η σχολική επίδοση καθώς δεν του είναι τόσο εύκολο να συγκεντρωθεί, κλείνεται όλο και περισσότερο στον εαυτό του, παρουσιάζει σωματικές ενοχλήσεις, διάρροιες, πονοκεφάλους, εμετούς, αποφεύγει να πάει στο σχολείο ή όπου αλλού λαμβάνουν χώρο τα αχαρακτήριστα αυτά περιστατικά.

Μην ξεχνάμε ότι είναι δύσκολο να μιλήσει στους γονείς ή στους εκπαιδευτικούς λόγω των ενοχών του και της πιθανής απόρριψης από τους ενήλικες. Γι αυτό το λόγο θα πρέπει ο γονιός αν αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά με το παιδί του να προσπαθήσει να το πλησιάσει και να ανοίξει σιγά σιγά το θέμα…

Που μπορεί να οδηγήσει όλη αυτή η κατάσταση ένα παιδί;

Τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα τέτοιων καταστάσεων είναι γεγονός ότι έχουν επιπτώσεις στην πορεία του χρόνου , όχι μόνο στην ψυχική τους υγεία, αλλά και στη νοητική. Εκδηλώνουν καταθλιπτικές τάσεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αγχώδεις και φοβικές διαταραχές, φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις, φτωχές ακαδημαϊκές και επαγγελματικές επιδόσεις, καθώς η διεκδικητικότητα και η επίτευξη στόχων δεν βρίσκεται καν στο λεξιλόγιό τους, γενικότερα παρουσιάζουν μία πιο δυσλειτουργική συμπεριφορά σε σχέση με τη συμπεριφορά τους πριν από τα περιστατικά εκφοβισμού.

Ας μην ξεχνάμε πως όταν η ψυχική υγεία νοσεί, αργά ή γρήγορα θα νοσήσει και το σώμα, άρα οι συνέπειες επεκτείνονται γενικότερα και σε ψυχοσωματικό πλαίσιο.