Καρκίνος του πνεύμονα: Η Ελλάδα έχει ανάγκη από εξειδικευμένα Κέντρα

Σταδιακά καταργείται η χημειοθεραπεία, η επιστήμη οδεύει σε σχήματα ανοσοθεραπείας, ενώ αυτό που θα βοηθούσε σημαντικά την χώρα μας, είναι η δημιουργία εξειδικευμένων Κέντρων προκειμένου να ελεγχθεί το κόστος και οι θεραπείες. Είναι λάθος μοντέλο, κάθε νοσοκομείο να έχει έναν ογκολόγο.

Τα παραπάνω τόνισαν μεταξύ άλλων χθες σε συνέντευξη τύπου, ο Κωνσταντίνος Συρίγος, καθηγητής παθολογίας – ογκολογίας, διευθυντής της Γ’ Πανεπιστημιακής Παθολογικής της Κλινικής Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ του ΓΝΝΘΑ “Σωτηρία”, και ο καθηγητής και διευθυντής του Τομέα Διοίκησης & Οργάνωσης Υπηρεσιών Υγείας της Ε.Σ.Δ.Υ. Νίκος Μανιαδάκης, με αφορμή το 5ο Διεθνές Συνέδριο για τον Καρκίνο του Πνεύμονα: Lung Cancer Network (18-20 Ιανουαρίου, που πραγματοποιείται στην Αθήνα).

Το πρώτο Μητρώο Ασθενών στο Σωτηρία

Όπως τόνισε ο καθηγητής Συρίγος, «από το 2016, στην Γ’ Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η Σωτηρία» λειτουργεί το πρώτο Μητρώο Ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα στην Ελλάδα. Η βάση δεδομένων που δημιουργήθηκε περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που αφορούν τη σωστή διαχείριση των ασθενών: δημογραφικά στοιχεία, στοιχεία που αφορούν στην κλινικοεργαστηριακή διερεύνηση, τις θεραπείες που εφαρμόσθηκαν με την τοξικότητα και τα κλινικά αποτελέσματά τους. Επιπλέον, περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με την κατανάλωση πόρων από τον ασθενή και την οικογένειά του, από το νοσοκομείο και από τον ασφαλιστικό φορέα, καθώς και την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, ενώ ειδική μέριμνα έχει ληφθεί για την ασφαλή διαχείριση των προσωπικών δεδομένων και τη διασφάλιση του ιατρικού απορρήτου. Τα στοιχεία αυτά και η ανάλυσή τους, έχουμε την πεποίθηση ότι μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση της λήψης αποφάσεων, όχι μόνο στο νοσοκομείο μας, αλλά και ευρύτερα στη βιωσιμότητα του συστήματος Υγείας στη χώρα μας».

6.500 ασθενείς καταλήγουν στην Ελλάδα

Ο κ. Συρίγος, επεσήμανε ακόμη, ότι ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί το πιο συχνό νεόπλασμα παγκοσμίως, με σχεδόν 2 εκατομμύρια νέους ασθενείς να διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο, αριθμός που αντιστοιχεί σε ποσοστό 15% όλων των νέων ασθενών με κακοήθεια. Στην Ελλάδα έχει υπολογισθεί ότι 6.500 άτομα χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από αυτή τη μορφή καρκίνου, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο κάπνισμα.

Πρόκειται για μια σύγχρονη μάστιγα με οδυνηρές συνέπειες σωματικές, ψυχολογικές, ηθικές και οικονομικές για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Επιπλέον αποτελεί ένα νόσημα που επιβαρύνει σημαντικά τα συστήματα υγείας και τους ασφαλιστικούς οργανισμούς των ανεπτυγμένων χωρών, καθώς βεβαίως και της χώρας μας, ιδιαίτερα υπό το παρόν δυσμενές οικονομικό περιβάλλον. Σύμφωνα, μάλιστα, με πρόσφατη ευρωπαϊκή μελέτη, το κόστος διαχείρισης των ασθενών με καρκίνο πνεύμονα και η απώλεια παραγωγικότητας εξαιτίας της αυξημένης θνητότητας και της σημαντικής επιβάρυνσης όλης της οικογένειας, είναι υψηλότερα σε σχέση με όλες τις άλλες μορφές καρκίνου.

Ο κρίσιμος ρόλος των Μητρώων Ασθενών

Το σημαντικό ρόλο της ύπαρξης Μητρώων Ασθενών στην επίτευξη του καλύτερου δυνατού κλινικού οφέλους για τον ασθενή και την εξοικονόμηση πόρων για το σύστημα περίθαλψης, τόνισε κατά τη διάρκεια της εισήγησής του ο κ. Νίκος Μανιαδάκης, τονίζοντας ότι: «Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην ανακάλυψη νέων διαγνωστικών και θεραπευτικών επιλογών με στόχο την εγκυρότερη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα αλλά και τη σημαντική μείωση της θνητότητας και θνησιμότητας από τη νόσο».

Ωστόσο, οι θετικές αυτές εξελίξεις δημιουργούν αντίστοιχα και σημαντικές προκλήσεις, καθώς αυξάνουν σημαντικά τις επιλογές, την πολυπλοκότητα και την περιπλοκότητα της διάγνωσης και της θεραπείας, επιμηκύνουν τη διάρκεια της θεραπείας και απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό, τεχνολογίες και υποδομές υψηλού κόστους. Παράλληλα, για να μεγιστοποιηθεί το όφελος για τους ασθενείς οι νέες τεχνολογίες εγκρίνονται πλέον πιο γρήγορα σε σχέση με το παρελθόν, γεγονός που δημιουργεί αυξημένες απαιτήσεις για την αξιολόγηση και ορθή χρήση τους μετά από την είσοδο στα συστήματα Υγείας. Τέλος, στο βαθμό που η θεραπεία είναι εξατομικευμένη, πρέπει πλέον τα συστήματα Υγείας να παρακολουθούν τη διαχείριση, τα αποτελέσματα και το κόστος των ασθενών σε ατομικό επίπεδο, γεγονός που δημιουργεί αυξημένες ανάγκες για συλλογή και αξιοποίηση στοιχείων, με πληροφοριακά συστήματα.

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω προκλήσεις, έχει δοθεί έμφαση διεθνώς στην εφαρμογή νέων μέτρων και εργαλείων ορθής διαχείρισης των ασθενών αλλά και των πόρων που διατίθενται για τη φροντίδα τους, και κυρίως στην ανάπτυξη Μητρώων Ασθενών, που δύναται να έχουν πολλαπλές χρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν την κλινική διαχείριση του ασθενούς, την κλινική και μεταφραστική έρευνα, την επαγρύπνηση για την αξιολόγηση της ασφάλειας και αποτελεσματικότητας της τεχνολογίας μετά την έγκρισή της από τις ρυθμιστικές αρχές, την οικονομική αξιολόγηση της τεχνολογίας και την επίπτωσή της στους προϋπολογισμούς, καθώς και την αποζημίωση της νέας τεχνολογίας, την υλοποίηση συμφωνιών επιμερισμού κινδύνου μεταξύ των δημοσίων φορέων και των κατασκευαστών τεχνολογίας αλλά και την ανάλυση της διαχείρισης των ασθενών στο σύστημα για τη βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας του.

Έλλειμμα ηλεκτρονικής καταγραφής στοιχείων

Στη χώρα μας δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμα εθνικό σύστημα ηλεκτρονικής καταγραφής, συλλογής και αξιοποίησης στοιχείων για τους ασθενείς και τη φροντίδα τους, ωστόσο, ευελπιστούμε ότι η παρουσίαση, κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου, των πρώτων ευρημάτων της αξιολόγησης των στοιχείων του Μητρώου Ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα, η οποία θα γίνει στο πλαίσιο του στρογγυλού τραπεζιού με τίτλο “Lung Cancer Registry: Clinical Significance & Applications”, θα αποτελέσει το έναυσμα για να γενικευτεί η προσπάθεια σε εθνικό επίπεδο.»

Η κυρία Γεωργία Κουρλαμπά, Βιοστατιστικός, Αναπληρώτρια Επιστημονική Διευθύντρια του Κέντρου Κλινικής Επιδημιολογίας & Έκβασης Νοσημάτων, παρουσίασε συνοπτικά τα κύρια ευρήματα που έχουν προκύψει έως αυτή τη στιγμή από την ανάλυση των δεδομένων του Μητρώου:

«Στο μητρώο, μέχρι τη στιγμή της ανάλυσης, είχαν καταχωρηθεί 543 ασθενείς, διαγνωσθέντες, στην πλειοψηφία τους (~70%), τα έτη 2016 & 2017. Αναφορικά με τον ιστολογικό τύπο, 42,5% των ασθενών είχαν διαγνωσθεί με αδενοκαρκίνωμα, 22% με πλακώδες και 22% με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, ενώ οι υπόλοιποι ασθενείς διαγνώσθηκαν με άλλους ιστολογικούς τύπους λιγότερο συχνούς, στοιχεία συμβατά με τη διεθνή βιβλιογραφία. Ως προς το επιδημιολογικό προφίλ των ασθενών αυτών, όπως αναμενόταν, περισσότεροι από τα 3/4 των ασθενών ήταν άνδρες, με μέση ηλικία διάγνωσης τα 67 έτη, ενώ πάνω από το 50% ήταν νυν καπνιστές, με τους υπολοίπους να είναι πρώην καπνιστές. Επιπλέον, σημαντικά κλινικά δεδομένα, όπως το στάδιο της νόσου, ύπαρξη τυχόν μεταστάσεων, βαθμός διαφοροποίησης είναι διαθέσιμα.

Λοβεκτομή, η πιο συχνή χειρουργική επέμβαση

Παράλληλα, προκύπτουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το «ταξίδι του ασθενούς», που νοείται η πορεία από την έναρξη των πρώτων συμπτωμάτων μέχρι και την έναρξη της θεραπείας. Δύο με τρεις μήνες φαίνεται να μεσολαβούν μεταξύ της έναρξης των συμπτωμάτων και της διάγνωσης. Η πλειοψηφία των ασθενών (~85%) φτάνουν στον ογκολόγο έχοντας τη διάγνωση από πνευμονολόγο (64%) ή θωρακοχειρουργό (25%), εντός 24 ημερών από την ημέρα της διάγνωσης, με το διάστημα αυτό να είναι αρκετά μικρότερο (13 ημέρες) για τους διαγνωσθέντες με μικροκυτταρικό καρκίνοτου πνεύμονα. Για τους ασθενείς που επισκέφθηκαν τον ογκολόγο χωρίς διάγνωση, ένα διάστημα 17 ημερών βρέθηκε να μεσολαβεί από την ημέρα της επίσκεψης μέχρι την επίσημη διάγνωση, με το διάστημα αυτό και πάλι να είναι μικρότερο για τους ασθενείς με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (~9 ημέρες).

Από τη διάγνωση μέχρι την έναρξη της θεραπείας, μεσολαβούν 30 ημέρες κατά μέσο όρο (δηλαδή μία εβδομάδα μετά την επίσκεψη στον ογκολόγο), με το διάστημα αυτό να είναι σημαντικά μικρότερο για τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (19 ημέρες). Η πλειοψηφία των ασθενών υποβλήθηκε μόνο σε χημειοθεραπεία (46,2%) και ένα 25% των ασθενών υποβλήθηκε σε χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με ακτινοθεραπεία. Το 14,3% των ασθενών υποβλήθηκαν σε χειρουργείο με ή χωρίς neo (adjuvant) θεραπεία, με τη λοβεκτομή να είναι η πιο συχνή χειρουργική επέμβαση (70% των χειρουργημένων ασθενών). Αναφορικά με τις χημειοθεραπείες, είναι αναλυτικά καταγεγραμμένα τα χορηγούμενα χημειοθεραπευτικά αλλά και υποστηρικτικά φάρμακα και οι δόσεις τους για κάθε κύκλο κάθε γραμμής θεραπείας, στοιχεία που θα αποτελέσουν την πηγή υπολογισμού του κόστους θεραπείας αυτών των ασθενών. Σε αυτή τη φάση κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, δεδομένου ότι οι ασθενείς είναι πρόσφατα διαγνωσθέντες και είναι ακόμα υπό θεραπεία. Τέλος, το κόστος της διάγνωσης καθώς και το κόστος παρακολούθησης των ασθενών δύναται να υπολογιστεί, δεδομένου ότι έχουν καταγραφεί όλες οι εξετάσεις (διαγνωστικές, αιματολογικές κτλ) στο στάδιο της διάγνωσης αλλά και σε κάθε επίσκεψη.»