Τα μονοκλωνικά αντισώματα στη μάχη κατά του κορονοϊού: Τι είναι και πώς βοηθούν

«Έχουμε ελπιδοφόρα μηνύματα από τη χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων, που φαίνεται ότι θα μπουν και αυτά στα πρωτόκολλα θεραπειών μας και θα βελτιώσουν σημαντικά την έκβαση των ασθενών μας. Τα φάρμακα αυτά ήδη πήραν επείγουσα έγκριση από τον FDA».

Τα παραπάνω τόνισε, μεταξύ άλλων, η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου «Αττικόν» και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Βάνα Παπαευαγγέλου, στη χθεσινή ενημέρωση για τον κορονοϊό.

Σύμφωνα με την ίδια, «είναι μάλλον αδύνατο να νομίζουμε και να πιστεύουμε ότι θα ξυπνήσουμε ένα πρωί και ξαφνικά θα γυρίσουμε σελίδα στη ζωή μας και θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα που ζούσαμε τον Φεβρουάριο του 2020. Χρειάζεται υπομονή. Το βέβαιο είναι ότι η απίστευτη αυτή δοκιμασία θα τελειώσει. Πρέπει όμως να γίνει κατανοητό, ότι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η πανδημία είναι η πιστή και ταυτόχρονη εφαρμογή πολλών διαφορετικών μέτρων».

Τι είναι όμως τα μονοκλωνικά αντισώματα που δημιουργούν ελπίδες στη μάχη κατά του κορονοϊού; Όπως εξήγησε ο καθηγητής Θεραπευτικής- Ογκολογίας- Αιματολογίας, και πρύτανης του ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Πρακτορείο FM, «τα αντισώματα είναι πρωτεΐνες σε σχήμα Υ που παράγονται από το ανοσοποιητικό μας σύστημα, για να στοχεύσουν κάτι το ξένο, και όχι κάτι που ανήκει στον οργανισμό μας. Αυτοί οι ξένοι στόχοι ονομάζονται αντιγόνα και μπορεί να είναι αλλεργιογόνα, βακτήρια, ιοί, τοξίνες ή ακόμη κι ένα μεταμοσχευμένο όργανο. Μία θεραπεία με μονοκλωνικό αντίσωμα μιμείται την φυσική ανοσολογική απάντηση του οργανισμού, στοχεύοντας ξένους παράγοντες, όπως οι ιοί ή ακόμα και καρκινικά κύτταρα.

Τα μονοκλωνικά αντισώματα παίζουν σημαντικό ρόλο στη σύγχρονη ιατρική, καθώς το 2019 επτά στα 10 φάρμακα με τη μεγαλύτερη ζήτηση παγκοσμίως ήταν μονοκλωνικά αντισώματα. Ο SARS-CoV-2, έχει στην επιφάνειά του μία ειδική πρωτεΐνη (πρωτεΐνη spike-ακίδα). Μέσω αυτής της πρωτεΐνης, ο ιός προσδένεται σε ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνεια των ανθρώπινων κυττάρων (υποδοχείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης) και προσβάλλει τους πνεύμονες και άλλα όργανα, όπου δηλαδή υπάρχουν υποδοχείς. Μέσω της σύνδεσης αυτής ο ιός εισέρχεται στο κύτταρο και το μολύνει. Και ξέρουμε ότι ο ιός μόνο μέσα στα κύτταρα μπορεί να επιβιώσει Όμως ένα μονοκλωνικό αντίσωμα μπορεί να επιβραδύνει την λοίμωξη με το να συνδέεται στην πρωτεΐνη αυτή του ιού πριν αυτή προσδεθεί στον υποδοχέα ACE2, καθιστώντας τον ιό ακίνδυνο.

Ο καθηγητής εξήγησε ακόμη τα μονοκλωνικά αντισώματα παράγονται συνήθως σε ωοθήκες πειραματόζωων χάμστερ, στη συνέχεια απομονώνονται και πολλαπλασιάζονται σε δοκιμαστικό σωλήνα σε μεγάλες ποσότητες. Η διαδικασία είναι αρκετά πολύπλοκη, χρονοβόρος και ακριβή. Τα δύο αντισώματα της Regeneron που χορηγήθηκαν και στον πρόεδρο Trump στοχεύουν την πρωτεΐνη spike, δηλαδή προεξοχές στην επιφάνεια του ιού που του δίνουν μία εικόνα σαν κορώνα -για αυτό και το όνομα κορονοϊός- και είναι απαραίτητες για την προσβολή των ανθρωπίνων κυττάρων.

Ένα από τα δύο αντισώματα της Regeneron είναι ένας κλώνος ενός αντισώματος από ασθενή που ανάρρωσε από λοίμωξη COVID-19. Το δεύτερο αντίσωμα παράχθηκε από ένα ποντίκι που τροποποιήθηκε γενετικά ώστε να έχει ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι όταν στο ποντίκι ενέθηκε η πρωτεΐνη spike, το ανοσοποιητικό του σύστημα παρήγαγε αντισώματα εναντίον της. Ένα από τα πιο αποτελεσματικά αντισώματα επιλέχθηκε και χρησιμοποιήθηκε σε αυτή τη θεραπεία.

Το bamlanivimab, το μονοκλωνικό αντίσωμα της Lilly, απομονώθηκε σε ένα δείγμα αίματος ενός από τους πρώτους Αμερικανούς ασθενείς που ανάρρωσε από τη λοίμωξη COVID-19.

Στις 9 Νοεμβρίου 2020, ο FDA εξέδωσε άδεια επείγουσας χορήγησης για το μονοκλωνικό αντίσωμα μπαμλανιβιμάμπη της εταιρείας Eli Lilly για τη θεραπεία ασθενών με ήπια προς μετρίου βαθμού βαρύτητας λοίμωξη COVID-19 σε ενήλικες και παιδιατρικούς ασθενείς. «Βεβαίως όσον αφορά το θέμα των τιμών είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης που θα γίνει. Η τεχνολογία που απαιτείται είναι αρκετά εξειδικευμένη, καθώς επίσης και η δυνατότητα παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων έχει κι αυτή περιορισμούς», σημειώνει ο κ. Δημόπουλος.

Το κοκτέιλ μονοκλωνικών αντισωμάτων

Σύμφωνα με ανάρτηση που είχε κάνει στο Facebook πριν από περίπου έναν μήνα ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος, πρόκειται για την πειραματική θεραπεία που είχε λάβει και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τη θεραπευτική προσέγγιση REGN-COV2 έναντι του κορονοϊού.

Η εταιρεία Regeneron έχει ανακοινώσει τα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής, με περίπου 800 ασθενείς που νόσησαν με ήπια έως μέτρια συμπτώματα Covid-19. Η θεραπεία αποτελείται από ένα κοκτέιλ δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων, σαν αυτά που φτιάχνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα για την καταπολέμηση της λοίμωξης από τον νέο ιό.

Η Regeneron δήλωσε ότι σε διάστημα 29 ημερών οι ασθενείς που έλαβαν τη θεραπεία, πραγματοποίησαν περίπου 57% λιγότερες ιατρικές επισκέψεις σχετιζόμενες με την πορεία των συμπτωμάτων τους λόγω Covid-19, σε σχέση με εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Αξιοσημείωτο είναι πως παρατηρήθηκε μείωση κατά περίπου 72% σε ασθενείς με έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου, όπως ηλικία άνω των 50 ετών, παχυσαρκία, καρδιαγγειακές, μεταβολικές, πνευμονικές, ηπατικές ή νεφρικές παθήσεις ή σε ανοσοκαταστολή.