Έρευνες για την οριστική θεραπεία του διαβήτη με μοσχεύματα από ζώα

Στην αλλομεταμόσχευση ή ξενομεταμόσχευση νησιδίων παγκρέατος, δηλαδή στη χρήση μοσχεύματος που ελήφθη από ζώο, αλλά και στη μεταμόσχευση πολυδύναμων βλαστικών κυττάρων, είτε εμβρυικών είτε ενηλίκων, στρέφονται οι έρευνες για την οριστική θεραπεία του διαβήτη. Ο λόγος για τον οποίο οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη με τη μεταμόσχευση νησιδίων παγκρέατος από ζώα είναι ότι τα νησίδια από πάγκρεας ανθρώπου μπορούν να ληφθούν μόνο από πτωματικό δότη και μάλιστα χρειάζονται δύο ή τρεις δότες για να ληφθεί ικανός αριθμός ώστε να γίνει η μεταμόσχευση. Μια άλλη πτυχή της θεραπείας του σακχαρώδους διαβήτη είναι η δημιουργία τεχνητού παγκρέατος.

Τα παραπάνω αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο παθολόγος-διαβητολόγος Κυριάκος Καζάκος, αναπληρωτής καθηγητής ΑΤΕΙΘ, με αφορμή εισήγηση του με θέμα «Μεταμοσχεύσεις παγκρέατος και νησιδίων στο δρόμο προς τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη», την οποία θα κάνει στο πλαίσιο του 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Εφαρμοσμένης Φαρμακευτικής, που διοργανώνει στις 6 και 7 Μαΐου στο ξενοδοχείο «The Met» ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης.

«Πιστεύω ότι θα κερδίσουν έδαφος τεχνικές όπως οι μεταμοσχεύσεις νησιδίων παγκρεάτος και οι μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων. Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη πτυχή, που είναι η δημιουργία τεχνητού παγκρέατος, το οποίο είναι κάτι διαφορετικό και που με τη σύγχρονη έννοια του όρους δεν υπάρχει ακόμη. Είμαστε όμως σχετικά κοντά στη δημιουργία του» επισημαίνει ο κ. Καζάκος

Σύμφωνα με τον κ Καζάκο τα όργανα του χοίρου θα μπορούσαν δυνητικά να αποτελέσουν επιλογή για ξενομεταμόσχευση στον άνθρωπο. «Αν και η μεταφορά στον άνθρωπο χοίρειων ενδογενών ρετροϊών (PERV) αποτελεί ένα δυσάρεστο ενδεχόμενο, εντούτοις η ιστοσυμβατότητα και η απόρριψη των χοίρειων μεταμοσχευθέντων νησιδίων αποτελεί το μείζον πρόβλημα. Στη διαδικασία της απόρριψης φαίνεται ότι συμμετέχει τόσο η κυτταρική όσο και η χημική ανοσία» εξηγεί ο κ. Καζάκος.

Αναφερόμενος στις προσπάθειες για τη θεραπεία του διαβήτη με τη χρήση βλαστικών κυττάρων επισημαίνει ότι η ανακάλυψη μεθόδων απομόνωσης, ανάπτυξης και αναπαραγωγής εμβρυικών βλαστοκυττάρων από το 1998 έδωσε σοβαρές ελπίδες για την οριστική θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη. «Θεωρητικά τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα θα μπορούσαν να διαφοροποιηθούν σε αρκετούς τύπους κυττάρων, ακόμη και σε ινσουλινοπαραγωγά κύτταρα, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο για απόρριψη κατά τη μεταμόσχευσή τους» προσθέτει ο κ . Καζάκος .

Μεταμοσχεύσεις παγκρέατος

Την πρώτη σοβαρή προσπάθεια προς τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη αποτέλεσαν οι μεταμοσχεύσεις του παγκρέατος, που άρχισαν να εφαρμόζονται πριν από περίπου 50 χρόνια. Τα αποτελέσματα των μεταμοσχεύσεων σε εξειδικευμένα κέντρα, όπως επισημαίνει ο κ. Καζάκος, θεωρούνται ικανοποιητικά και μεγάλο ποσοστό μεταμοσχευθέντων, που υπερβαίνει το 80%, διατηρούν το μόσχευμα βιώσιμο και λειτουργικό και παραμένουν ασυμπτωματικοί και απεξαρτητοποιημένοι από την ινσουλίνη μετά τον πρώτο χρόνο. Οι μεταμοσχεύσεις αυτές όταν απαιτείται πραγματοποιούνται μαζί με μεταμοσχεύσεις νεφρού.

«Οι ταυτόχρονες μεταμοσχεύσεις παγκρέατος και νεφρού παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας. Οι μεταμοσχεύσεις παγκρέατος αποτελούν μείζονες επεμβάσεις με θνητότητα 1%-3% και συνοδεύονται απαραιτήτως από τη χορήγηση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων για τη διατήρηση του μοσχεύματος. Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα αρκετές φορές έχουν σοβαρές παρενέργειες. Οι περιορισμοί αυτοί οδήγησαν τους ερευνητές στην ιδέα της μεταμόσχευσης μόνον των νησιδίων του παγκρέατος, δηλαδή της ενδοκρινούς μοίρας του παγκρέατος» προσθέτει ο κ. Καζάκος.

Μεταμοσχεύσεις νησιδίων παγκρέατος

Η μεταμόσχευση νησιδίων του παγκρέατος αποτελεί ελάχιστα αιματηρή επέμβαση, κατά την οποία απομονώνονται τα νησίδια από έναν, δύο ή και περισσότερους συμβατούς πτωματικούς δότες και στη συνέχεια εμφυτεύονται στο ήπαρ μέσω της πυλαίας φλέβας. Και στην περίπτωση των νησιδίων, όπως και σε όλες τις μεταμοσχεύσεις, η συνεχής χορήγηση ανοσοκαταστολής είναι απαραίτητη.

«Η μεταμόσχευση νησιδίων δεν αποτελεί διαδικασία ρουτίνας και συνήθως εφαρμόζεται μαζί ή μετά τη μεταμόσχευση νεφρού. Μόνον μεταμόσχευση νησιδίων μπορεί να εφαρμοστεί σε σοβαρές περιπτώσεις ασταθούς διαβήτη. Επιχειρείται διαδερμική, διηπατική προσπέλαση και έγχυση των κεκαθαρμένων νησιδίων στην πυλαία φλέβα με συνεχή αγγειογραφική καθοδήγηση. Η έγχυση διαρκεί περίπου 30 λεπτά. Η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί δύο-τρεις φορές σε διάστημα ενός έως τριών μηνών», εξηγεί ο κ. Καζάκος.

Παράλληλα σημειώνει ότι τα τελευταία 30 χρόνια έχουν γίνει αρκετές μεταμοσχεύσεις νησιδίων τόσο στην Αμερική όσο και σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως στην Ελβετία και στη Γαλλία. «Στις αρχές του 2000 ο καθηγητής James Sapiro από το Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα του Έντμοντον του Καναδά καθιέρωσε το πρωτόκολλο του Έντμοντον.

Δυστυχώς τα αρχικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα με την πάροδο των ετών αμβλύνθηκαν. Ενώ το 82% των μεταμοσχευθέντων παρέμειναν ελεύθεροι ινσουλίνης τον πρώτο χρόνο, το ποσοστό αυτό έπεσε στην πενταετία στο 10%. Η περιορισμένη διαθεσιμότητα νησιδίων και οι διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες που δεν καλύπτονται έχουν στρέψει το επιστημονικό ενδιαφέρον και σε άλλες πηγές νησιδίων, όπως είναι τα νησίδια άλλων οργανισμών εκτός από τον άνθρωπο» προσθέτει ο κ. Καζάκος.

Το τεχνητό πάγκρεας

«Το τεχνητό πάγκρεας δεν υπάρχει με τη μορφή μιας φορητής συσκευής. Γίνονται προσπάθειες για τη δημιουργία τεχνητού παγκρέατος αλλά αυτό προϋποθέτει τρία εργαλεία. Το ένα είναι μια συσκευή συνεχούς χορήγησης ινσουλίνης, όπως είναι οι αντλίες, οι οποίες ήδη υπάρχουν και το δεύτερο είναι μια συσκευή συνεχούς μέτρησης του σακχάρου, που επίσης υπάρχει. Όμως λείπει το τρίτο κομμάτι που συνδέει αυτά τα δύο αυτόματα και παίρνοντας τις πληροφορίες από το ένα, δηλαδή πόσο είναι το σάκχαρο, δίνει εντολή στο άλλο πόση ινσουλίνη να ρίξει. Αυτό είναι ο αλγόριθμος.

Αυτοί οι αλγόριθμοι που θα κλείσουν το κύκλωμα και θα δημιουργήσουν τελικά αυτό που λέγεται τεχνητό πάγκρεας με τη σύγχρονη έννοια του όρου δεν υπάρχουν ακόμη. Είμαστε όμως σχετικά κοντά» εξηγεί ο κ. Καζάκος.