Αν μπορείτε να σκεφτείτε τον εαυτό σας όταν ήταν νεότερος, τότε θα ζήσετε περισσότερο -Μια έρευνα-έκπληξη

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι θετικές σκέψεις και αναμνήσεις από την παιδική μας ηλικία μπορούν να οδηγήσουν σε μια μακρύτερη και υγιέστερη ζωή.

Για περισσότερο από μια δεκαετία, η Paddy Jones ενθουσιάζει το κοινό σε όλο τον κόσμο χορεύοντας σάλσα. Έγινε γνωστή στο ισπανικό σόου ταλέντων «Tú Sí Que Vales» (Αξίζεις) το 2009 και έκτοτε έχει γνωρίσει επιτυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο, μέσω του Britain’s Got Talent, στη Γερμανία, στο Das Supertalent, στην Αργεντινή, στο χορευτικό σόου Bailando και στην Ιταλία, όπου εμφανίστηκε στο μουσικό φεστιβάλ Sanremo το 2018 μαζί με το συγκρότημα Lo Stato Sociale.

Η Jones τυχαίνει επίσης να είναι κοντά στα 85 της χρόνια, γεγονός που την καθιστά τη γηραιότερη χορεύτρια salsa στον κόσμο, σύμφωνα με τα παγκόσμια ρεκόρ Γκίνες.

Μεγαλώνοντας στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Τζόουνς ήταν χορεύτρια πριν παντρευτεί τον σύζυγό της, Ντέιβιντ, στα 22 της χρόνια και αποκτήσει τέσσερα παιδιά. Μόνο όταν συνταξιοδοτήθηκε άρχισε να χορεύει ξανά.

«Δεν επικαλούμαι την ηλικία μου γιατί δεν αισθάνομαι 85 ετών», είπε η Τζόουνς σε μια συνέντευξή της.

«Αν μπορούσα να γυρίσω το χρόνο πίσω»

Σύμφωνα με πληθώρα ερευνών που καλύπτουν πλέον πέντε δεκαετίες, καλό θα ήταν όλοι μας να υιοθετήσουμε την ίδια στάση – αφού μπορεί να λειτουργήσει ως ισχυρό ελιξίριο ζωής.

Οι άνθρωποι που βλέπουν τη διαδικασία της γήρανσης ως μια δυνατότητα προσωπικής ανάπτυξης τείνουν να απολαμβάνουν πολύ καλύτερη υγεία μέχρι τα 70, 80 και 90 τους χρόνια, σε σχέση με τους ανθρώπους που συνδέουν τη γήρανση με την αδυναμία και την παρακμή.

Το πνεύμα διαμορφώνει το σώμα

Η ιδέα ότι οι σκέψεις μας μπορούν να διαμορφώσουν τη γήρανση και τη μακροζωία μας είναι εκπληκτική.

«Υπάρχει πλέον μια τόσο στέρεη βάση βιβλιογραφίας», λέει η καθηγήτρια Allyson Brothers στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο. «Υπάρχουν διαφορετικά εργαστήρια σε διαφορετικές χώρες που χρησιμοποιούν διαφορετικές μετρήσεις και διαφορετικές στατιστικές προσεγγίσεις και όμως η απάντηση είναι πάντα η ίδια».

Οι πρώτες ενδείξεις ότι οι σκέψεις και οι προσδοκίες μας θα μπορούσαν είτε να επιταχύνουν είτε να επιβραδύνουν τη διαδικασία γήρανσης προήλθαν από ένα αξιοσημείωτο πείραμα της ψυχολόγου Ellen Langer στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

Ζώντας όπως όταν ήσουν 50 ετών

Το 1979 ζήτησε από μια ομάδα 70χρονων και 80χρονων να συμπληρώσουν διάφορα γνωστικά τεστ, προτού τους πάει σε ένα εβδομαδιαίο ησυχαστήριο σε ένα κοντινό μοναστήρι. Τα πάντα στην τοποθεσία, από τα περιοδικά στο σαλόνι μέχρι τη μουσική που έπαιζε στο ραδιόφωνο και τις ταινίες που ήταν διαθέσιμες για παρακολούθηση, είχαν επιλεγεί προσεκτικά για ιστορική ακρίβεια.

Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να ζήσουν σαν να βρισκόμαστε στο 1959 -σαν να ήταν 20 χρόνια νεότεροι δηλαδή, ενώ έπρεπε να γράψουν και μια βιογραφία του εαυτού τους για εκείνη την εποχή σε ενεστώτα χρόνο.

Οι ερευνητές οργάνωσαν επίσης συζητήσεις δύο φορές την ημέρα, στις οποίες οι συμμετέχοντες έπρεπε να μιλήσουν για τα πολιτικά και αθλητικά γεγονότα του 1959 σαν να βρίσκονταν σε εξέλιξη – χωρίς να μιλήσουν για γεγονότα που συνέβησαν από τότε, από το 1959 μέχρι το 1979 δηλαδή. Στόχος ήταν να ανακαλέσουν τον νεότερο εαυτό τους μέσω όλων αυτών των συνειρμών.

Για να δημιουργήσουν μια σύγκριση, οι ερευνητές διεξήγαγαν μια δεύτερη έρευνα μία εβδομάδα αργότερα με ένα νέο σύνολο συμμετεχόντων. Ενώ παράγοντες όπως η διακόσμηση, η διατροφή και οι κοινωνικές επαφές παρέμειναν οι ίδιοι, ζητήθηκε από αυτούς τους συμμετέχοντες να αναπολήσουν το παρελθόν, χωρίς να ενεργούν φανερά σαν να ξαναζούσαν εκείνη την περίοδο.

Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες παρουσίασαν κάποιες βελτιώσεις από τις αρχικές εξετάσεις μέχρι τις εξετάσεις μετά την επανασύνδεση, αλλά ήταν εκείνοι της πρώτης ομάδας, οι οποίοι είχαν βυθιστεί περισσότερο στον κόσμο του 1959, που είδαν τα μεγαλύτερα οφέλη.

Το 63% σημείωσε σημαντική βελτίωση στα γνωστικά τεστ, για παράδειγμα, σε σύγκριση με μόλις 44% της δεύτερης ομάδας. Η όρασή τους έγινε οξύτερη, οι αρθρώσεις τους πιο εύκαμπτες και τα χέρια τους πιο επιδέξια, καθώς υποχώρησε μέρος της φλεγμονής από την αρθρίτιδα. Ζώντας στο κεφάλι τους ως πιο νέοι, κατάφεραν να νιώσουν και σωματικά νεότεροι!

Ποια είναι η δική σας ηλικιακή νοοτροπία;

Οι επιστήμονες έχουν αναπτύξει διάφορα τεστ για να αξιολογήσουν την αντίληψη των ανθρώπων για τη γήρανση, η οποία μπορεί να είναι εμφανής σε πολλές διαφορετικές πεποιθήσεις. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα:

1. Τα πράγματα γίνονται καλύτερα, χειρότερα ή παραμένουν τα ίδια καθώς μεγαλώνετε;

2. Σε κάθε ζεύγος των ακόλουθων λέξεων, ποια από τις δύο συνδέετε με τη συνταξιοδότηση και μετά: αμέτοχος ή συμμετέχων / ανίκανος ή ικανός / εξαρτημένος ή ανεξάρτητος / αργόσχολος ή απασχολημένος;

3. Πότε τελειώνει η μέση ηλικία και πότε αρχίζει το γήρας;

Εάν απαντήσατε «καλύτερα» ή «το ίδιο» στο 1, και «συμμετέχεις», «είσαι ικανός», «ανεξάρτητος» και «απασχολημένος» στο 2, είναι πιο πιθανό να έχετε καλύτερη υγεία καθώς γερνάτε.

Στην ερώτηση 3, οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι τα γηρατειά αρχίζουν αργότερα -πάνω από τα 70 έτη- ζουν περισσότερο από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι τα γηρατειά αρχίζουν στα 60 έτη ή ακόμη πιο πριν.

Όσο δελεαστικά και αν φαίνονται αυτά τα ευρήματα, η έρευνα της Langer βασίστηκε σε ένα πολύ μικρό δείγμα.

Η ιδέα ότι η νοοτροπία μας και μόνο θα μπορούσε με κάποιον τρόπο να επηρεάσει τη φυσική μας γήρανση είναι τόσο συναρπαστική όσο και οι επιστημονικές θεωρίες, αλλά όντως ισχύει;

Η Becca Levy, στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Yale, πρωτοστατεί στην παροχή αυτών των αποδείξεων που χρειάζονται σε κάθε τέτοια έρευνα. Σε μια από τις πρώτες -και πιο εντυπωσιακές- εργασίες της, εξέτασε δεδομένα από το Οχάιο για τη γήρανση και τη συνταξιοδότηση από το 1975, όπου οι συμμετέχοντες ήταν περισσότεροι από 1.000.

Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων κατά την έναρξη της έρευνας ήταν 63 ετών και αμέσως μετά την ένταξή τους κλήθηκαν να εκθέσουν τις απόψεις τους σχετικά με τη γήρανση. Για παράδειγμα, τους ζητήθηκε να βαθμολογήσουν τη συμφωνία τους με τη δήλωση: «Όσο μεγαλώνεις, είσαι λιγότερο χρήσιμος».

Επτά χρόνια παραπάνω προσδόκιμο ζωής

Η Levy διαπίστωσε ότι ο μέσος άνθρωπος με πιο θετική στάση έζησε για 22,6 χρόνια μετά την έναρξη της μελέτης, ενώ ο μέσος άνθρωπος με χειρότερες ερμηνείες για τη γήρανση επέζησε για μόλις 15 χρόνια.

Οι συνέπειες του ευρήματος είναι τόσο αξιοσημείωτες σήμερα όσο και το 2002, όταν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά η συγκεκριμένη μελέτη. «Εάν διαπιστωθεί ότι ένας μέχρι πρότινος μη αναγνωρισμένος ιός μειώνει το προσδόκιμο ζωής κατά πάνω από επτά χρόνια, πιθανόν να αφιερωθεί σημαντική προσπάθεια για τον εντοπισμό της αιτίας και την εφαρμογή μιας θεραπείας», έγραψαν η Levy και οι συνεργάτες της. «Στην παρούσα περίπτωση, μία από τις πιθανές αιτίες είναι γνωστή: η διαρκής κοινωνική υποτίμηση των ηλικιωμένων».

Μεταγενέστερες μελέτες έχουν έκτοτε ενισχύσει τη σχέση μεταξύ των προσδοκιών των ανθρώπων και της σωματικής τους γήρανσης, απορρίπτοντας παράλληλα ορισμένες από τις πιο προφανείς εξηγήσεις.

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι θα υιοθετήσουν ορισμένες ηλικιακές πεποιθήσεις, όπως η ιδέα ότι «οι ηλικιωμένοι είναι ανήμποροι», πολύ πριν αρχίσουν να βιώνουν οι ίδιοι την όποια δυσκολία που σχετίζεται με την περασμένη ηλικία.

Τα πιο πρόσφατα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι αντιλήψεις για την ηλικία μπορεί να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ.

Παρακολουθώντας 4.765 συμμετέχοντες επί τέσσερα χρόνια, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι θετικές προσδοκίες για τη γήρανση μείωσαν κατά το ήμισυ τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, σε σύγκριση με εκείνους που έβλεπαν τα γηρατειά ως μια αναπόφευκτη περίοδο παρακμής.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η κοινωνική συμπεριφορά είναι αναμφίβολα σημαντική. Αν συνδέετε την ηλικία με την αδυναμία και την αναπηρία, μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να ασκείστε καθώς μεγαλώνετε και αυτή η έλλειψη δραστηριότητας σίγουρα θα αυξήσει την προδιάθεσή σας για πολλές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων και του Αλτσχάιμερ.

Είναι σημαντικό, ωστόσο, ότι οι πεποιθήσεις μας για την ηλικία μπορούν επίσης να έχουν άμεση επίδραση στη φυσιολογία μας. Οι ηλικιωμένοι που έχουν προετοιμαστεί με αρνητικά στερεότυπα για την ηλικία τείνουν να έχουν υψηλότερη αρτηριακή πίεση, ενώ όσοι ενστερνίζονται θετικά στερεότυπα επιδεικνύουν μια πιο χαμηλή πίεση.

Αυτό είναι λογικό: αν πιστεύετε ότι είστε εύθραυστοι και ανήμποροι, οι μικρές δυσκολίες θα αρχίσουν να σας φαίνονται πιο απειλητικές. Μακροπρόθεσμα, αυτή η αυξημένη αντίδραση στο στρες αυξάνει τα επίπεδα της κορτιζόλης.

Για πολλούς επιστήμονες, η σχέση μεταξύ των πεποιθήσεων για την ηλικία και της μακροπρόθεσμης υγείας και μακροζωίας είναι πρακτικά αδιαμφισβήτητη. «Είναι πλέον πολύ καλά τεκμηριωμένη» λέει ο Δρ David Weiss, ο οποίος μελετά την ψυχολογία της γήρανσης στο Πανεπιστήμιο Martin-Luther του Halle-Wittenberg στη Γερμανία. Και έχει κρίσιμες συνέπειες για τους ανθρώπους όλων των γενεών.

Η κουλτούρα μας είναι γεμάτη με μηνύματα που ενισχύουν τις επιζήμιες πεποιθήσεις περί ηλικίας. Σκεφτείτε μόνο τις ευχετήριες κάρτες, οι οποίες συνήθως «παίζουν» με εικόνες που απεικονίζουν μπερδεμένους και ξεχασιάρηδες ηλικιωμένους.

Εν τω μεταξύ, μπορούμε να προσπαθήσουμε να επανεξετάσουμε τις αντιλήψεις μας για τη δική μας γήρανση. Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι οι νοοτροπίες μας είναι εύπλαστες.

Μαθαίνοντας να απορρίπτουμε τις μοιρολατρικές πεποιθήσεις και να εκτιμούμε κάποιες από τις θετικές αλλαγές που έρχονται με την ηλικία, μπορούμε να αποφύγουμε τις ενισχυμένες αντιδράσεις άγχους που προκύπτουν από την έκθεση σε αρνητικά στερεότυπα και μπορεί να έχουμε περισσότερα κίνητρα για να γυμνάσουμε το σώμα και το μυαλό μας.

Θα μπορούσαμε όλοι, με άλλα λόγια, να μάθουμε να ζούμε όπως η Paddy Jones. Όποια κι αν είναι η σημερινή μας ηλικία, αυτή είναι σίγουρα μια νικηφόρα στάση που θα μας προετοιμάσει για μεγαλύτερη υγεία και ευτυχία για τις επόμενες δεκαετίες.