Αξονική σπονδυλαρθρίτιδα: Η χρόνια πάθηση, τα πρώτα σημάδια, η ψυχική υγεία των ασθενών & η συμβολή του ρευματολόγου

Η Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα ως χρόνια φλεγμονώδης νόσος χαρακτηρίζεται από προσβολή της σπονδυλικής στήλης και των ιερολαγόνιων αρθρώσεων. Επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα ζωής των ασθενών, οι οποίοι χρήζουν εξατομικευμένης θεραπευτικής προσέγγισης. Ο Ρευματολόγος Ευάγγελος Θεοδώρου μας μιλάει για για τα πρώιμα στάδια της πάθησης, τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της, καθώς και τις προοπτικές ίασης.

Τι είναι η αξονική σπονδυλαρθρίτιδα και ποια είναι τα πρώτα σημάδια της;

H
αξονική σπονδυλαρθρίτιδα είναι μία
χρόνια ρευματική πάθηση που προκαλεί
φλεγμονή της σπονδυλικής στήλης και
των ιερολαγόνιων αρθρώσεων της λεκάνης.
Διακρίνεται σε δύο μορφές που σχετίζονται
στενά μεταξύ τους και τις διακρίνει η
παρουσία ή μη ακτινολογικών ευρημάτων,
δηλαδή αναλόγως αν αναγνωρίζονται στην
απλή ακτινογραφία ή στην μαγνητική
τομογραφία. Τα πρώτα σημάδια της αξονικής
σπονδυλαρθρίτιδας περιλαμβάνουν χρόνιο
πόνο στη σπονδυλική στήλη, ειδικά στη
οσφυική χώρα (μέση) και τον αυχένα, καθώς
και δυσκαμψία που είναι πιο έντονη τις
πρωινές ώρες ή μετά από περιόδους
ανάπαυσης. Ο πόνος και η δυσκαμψία
συνήθως βελτιώνονται με την κίνηση και
την άσκηση, αντίθετα με τον πόνο από
μηχανικά αίτια, που μειώνεται με την
ανάπαυση και επιδεινώνεται όταν
κινούμαστε. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθούν
συμπτώματα σε άλλες αρθρώσεις, όπως στα
ισχία και στα γόνατα, και φλεγμονή στα
μάτια (ιριδοκυκλίτιδα/ραγοειδίτιδα). Η
έγκαιρη αναγνώριση είναι δύσκολη λόγω
της αργής εξέλιξης των συμπτωμάτων, γι’
αυτό η συμβουλή ενός ειδικού ρευματολόγου
είναι απαραίτητη για την επιβεβαίωση
της διάγνωσης, ειδικά αν υπάρχει
οικογενειακό ιστορικό της πάθησης.

Ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αξονικής σπονδυλαρθρίτιδας;

Η
αξονική σπονδυλαρθρίτιδα επηρεάζεται
από γενετικούς και περιβαλλοντικούς
παράγοντες. Ένα από τα πιο σημαντικά
γονίδια που σχετίζονται με την εμφάνιση
της νόσου είναι το ανθρώπινο λευκοκυτταρικό
αντιγόνο B27 (HLA-Β27). Άτομα
που φέρουν αυτό το γονίδιο έχουν αυξημένες
πιθανότητες εμφάνισης αξονικής
σπονδυλαρθρίτιδας, ωστόσο ένα μικρό
ποσοστό των φορέων του γονιδίου τελικά
αναπτύσσει τη νόσο. Γενικά, η αγκυλοποιητική
σπονδυλαρθρίτιδα (δηλαδή η ακτινογραφική
μορφή της νόσου) εμφανίζεται συχνότερα
στους άντρες απ’ ότι στις γυναίκες, ενώ
στον πληθυσμό των ασθενών με αξονική
σπονδυλαρθρίτιδα χωρίς ακτινολογικά
ευρήματα (εμφανή δηλαδή μόνο σε μαγνητική
τομογραφία), η αναλογία των δύο φύλων
είναι πιο κοντά. Περιβαλλοντικοί
παράγοντες, όπως προηγούμενες λοιμώξεις
ή ορισμένες αλλαγές στη μικροβιακή
ισορροπία του εντέρου, ενδέχεται να
πυροδοτήσουν τη νόσο σε άτομα με γενετική
προδιάθεση.

Πώς επηρεάζει η αξονική σπονδυλαρθρίτιδα την ψυχική υγεία των ασθενών και ποιος είναι ο ρόλος της σχέσης ρευματολόγου – ασθενούς;

Η
αξονική σπονδυλαρθρίτιδα επηρεάζει
σημαντικά την ψυχική υγεία, καθώς οι
ασθενείς συχνά νιώθουν αβεβαιότητα για
την πορεία της νόσου και αγωνία για τις
φυσικές τους ικανότητες. Ο χρόνιος
πόνος, η κόπωση και η περιορισμένη
κινητικότητα οδηγούν σε αίσθημα άγχους
και κατάθλιψης, ενώ οι αλλαγές στον
τρόπο ζωής, λόγω της ανάγκης διαχείρισης
των συμπτωμάτων, μπορεί να επηρεάσουν
τις σχέσεις και τις επαγγελματικές
δραστηριότητες των ασθενών. Η ψυχολογική
υποστήριξη και οι ομάδες υποστήριξης
ασθενών βοηθούν τους ασθενείς να
διαχειριστούν τις ψυχολογικές προκλήσεις
και να αναπτύξουν αντοχές στην
καθημερινότητά τους.

Η σχέση ρευματολόγου – ασθενούς είναι ιδιαίτερα σημαντική στην διαχείριση της νόσου και στην επίτευξη των καλυτέρων δυνατών αποτελεσμάτων. Κάθε ασθενής πρέπει να λαμβάνει την καλύτερη δυνατή φροντίδα, κατά προτίμηση προσαρμοσμένη στην κατάστασή του, μετά από προσεκτικό και ενημερωτικό διάλογο μεταξύ του ασθενούς και του ειδικού γιατρού. Η λήψη αποφάσεων θα πρέπει να προκύπτει σαν αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ ασθενή και γιατρού, λαμβάνοντας υπόψη τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, την εμπειρία του γιατρού και τις προτιμήσεις του ασθενούς.

Ποιος είναι ο ρόλος της φαρμακευτικής αγωγής στην αξονική σπονδυλαρθρίτιδα;

Η
φαρμακευτική αγωγή είναι κεντρικό
στοιχείο στη διαχείριση της αξονικής
σπονδυλαρθρίτιδας. Συγκεκριμένα,
αναλγητικά, κορτικοστεροειδή και μη
στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)
είναι συχνά η πρώτη επιλογή, καθώς
μειώνουν τη φλεγμονή και ανακουφίζουν
από τον πόνο. Σε πιο προχωρημένες
περιπτώσεις ή αν τα παραπάνω δεν επαρκούν,
μπορεί να χρησιμοποιηθούν βιολογικοί
παράγοντες, όπως οι αναστολείς του
παράγοντα νέκρωσης όγκων (TNF) και οι
αναστολείς της ιντερλευκίνης-17 (IL-17), οι
οποίοι στοχεύουν ειδικά τους μηχανισμούς
της φλεγμονής. Τα βιολογικά φάρμακα
είναι ένας τύπος ιδιαίτερα «στοχευμένης
θεραπείας» και έχουν σχεδιαστεί ειδικά
για να αναστέλλουν ορισμένα τμήματα
του ανοσοποιητικού συστήματος. Επειδή
είναι πρωτεΐνες, τα φάρμακα αυτά δεν
μπορούν να χορηγηθούν σε μορφή δισκίου
και χορηγούνται με ένεση. Πιο πρόσφατα
είναι διαθέσιμη και η θεραπεία από του
στόματος με δισκία, με φάρμακα λιγότερο
στοχευμένα, αλλά εξίσου αποτελεσματικά
που αναστέλλουν ένα μονοπάτι της
φλεγμονής στη σπονδυλαρθρίτιδα μέσω
της αναστολής ενός ενζύμου – μιας
κινάσης (JAK). Η επιλογή της
φαρμακευτικής αγωγής γίνεται από τον
ρευματολόγο ανάλογα με τις ανάγκες του
ασθενή και την ανταπόκριση του στις
θεραπείες.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς με αξονική σπονδυλαρθρίτιδα για τους βιολογικούς παράγοντες;

Τα βιολογικά φάρμακα είναι ένας τύπος θεραπείας για διάφορες χρόνιες παθήσεις όπως η αξονική σπονδυλαρθρίτιδα και χορηγούνται μόνο σε άτομα που έχουν ήδη δοκιμάσει άλλες θεραπείες κατάλληλες για την νόσο τους και δεν έχουν ανταποκριθεί καλά σε αυτές. Τα βιολογικά φάρμακα συνδυάζουν υψηλή αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της νόσου και μπορούν να χρησιμοποιούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα με ασφάλεια. Οι βιολογικοί παράγοντες, όπως οι αναστολείς του TNF και της ιντερλευκίνης-17, χορηγούνται μέσω ένεσης και είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματικοί στη μείωση της φλεγμονής και στη βελτίωση της κινητικότητας και της λειτουργικότητας των ασθενών. Η πιο νέα και πρόσφατη προσθήκη στην κατηγορία των βιολογικών φαρμάκων για τη διαχείριση της αξονικής σπονδυλαρθρίτιδας, είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που έχει σχεδιαστεί για να αναστέλλει επιλεκτικά και άμεσα τόσο την ιντερλευκίνη 17Α (IL-17A) όσο και την ιντερλευκίνη 17F (IL-17F), δύο βασικές κυτταροκίνες οι οποίες παίζουν κύριο ρόλο στις φλεγμονώδεις διεργασίες της νόσου, οδηγώντας σε σημαντικά κλινικά αποτελέσματα που χαρακτηρίζονται από ταχύτητα, αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.

Ο ιατρός Ευάγγελος Θεοδώρου, γεννήθηκε το 1978 στην Θεσσαλονίκη.
Το 1998 πέτυχε την εισαγωγή του στο Ιατρικό Τμήμα της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων (ΣΣΑΣ) στη Θεσσαλονίκη. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στα 6 έτη και ορκίστηκε Αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας (Ανθυποσμηναγός) το 2004, τελειώνοντας 1ος στην τάξη του. Από το 2008 ως το 2010 εκπαιδεύτηκε στα πλαίσια του γενικού μέρους της ειδικότητας στην Παθολογία και στη συνέχεια (2010-2014) διορίστηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» για να ολοκληρώσει την ειδικότητα της Ρευματολογίας. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές του σπουδές στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου και ολοκλήρωσε το 2020 με βαθμό «Άριστα». Επέστρεψε στο 251 ΓΝΑ και έκτοτε τοποθετήθηκε στην Ρευματολογική Κλινική του Νοσοκομείου όπου κατέχει τη θέση Επιμελητή. Από τον Ιούνιο του 2015 διατηρεί επίσης ιδιωτικό ιατρείο στην Άνω Γλυφάδα. Έχει συμμετάσχει ως ερευνητής σε μελέτες έγκρισης φαρμάκων (Φάσης ΙΙΙ) και παρακολούθησης (post marketing), ενώ συμμετέχει ενεργά σε συνέδρια στον ελληνικό και διεθνή χώρο, με πολλαπλές συμμετοχές, παρουσιάσεις και ως ομιλητής. Στην παρούσα φάση διατελεί γενικός γραμματέας της Ελληνικής Ρευματολογικής Εταιρείας (Ε.Ρ.Ε.) και είναι επίσης πρόεδρος της Ένωσης Μελών της Επιστημονικής εταιρείας για τη Μυοσκελετική Υγεία (ΕΠ.ΕΝ.Μ.Υ.).