Γιατί οι γυναίκες πονάνε περισσότερο από τους άνδρες -Τι δείχνει έρευνα

Σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες, το φύλο σας μπορεί να καθορίζει το πόσο καλά ανταποκρίνεστε στον πόνο.

Υπάρχει μια ολόκληρη λίστα, ένα ολόκληρο κατεβατό με πράγματα που οι άνδρες και οι γυναίκες βιώνουν διαφορετικά. Λόγου χάρη, πρόσφατες έρευνες διαπίστωσαν ότι άνδρες και γυναίκες που προσπαθούν να χάσουν βάρος πρέπει να τρώνε διαφορετικές τροφές για πρωινό.

Το ίδιο ισχύει και ως προς τον πόνο, την διαχείριση και την επεξεργασία του. Π.χ. κάντε σε κάποιον ηλεκτροσόκ, βυθίστε το χέρι του σε παγωμένο νερό ή τρυπήστε τον με μια καρφίτσα: Οι ερευνητές τα έχουν κάνει όλα αυτά και έχουν διαπιστώσει – μετά από εκατοντάδες μελέτες – ότι τα ίδια ερεθίσματα προκαλούν μεγαλύτερες αντιδράσεις πόνου στις γυναίκες. Είναι σχεδόν νομοτελειακά άδικο, αλλά ισχύει.

Γιατί οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες;

Οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στον πόνο από τους άνδρες. Αναφέρουν ότι τον αισθάνονται περισσότερο σχεδόν με κάθε τρόπο: πιο έντονα, πιο συχνά, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αντιμετωπίζουν περισσότερους πονοκεφάλους και ημικρανίες, πιο επώδυνες εντερικές ασθένειες, περισσότερο πόνο στην πλάτη, τη λεκάνη και τα οστά τους και, όπως δείχνουν οι έρευνες, σχεδόν σε κάθε άλλο σημείο του σώματός τους. Από τα εκατοντάδες εκατομμύρια των ασθενών με χρόνιο πόνο σε όλο τον κόσμο, οι περιπτώσεις γυναικών αποτελούν περίπου το 70%.

Και πίσω από αυτές τις εντυπωσιακές ανισότητες, όπως διαπιστώνουν οι μελέτες, κρύβεται ένας ακόμη πιο εκτεταμένος ιστός διαφορών που συνδέονται με το φύλο και συμβάλλουν στη διαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο εκδηλώνεται ο πόνος.

Το κλειδί βρίσκεται στα κύτταρα

Διαφορετικοί τύποι κυττάρων φαίνεται να εμπλέκονται στην επεξεργασία του πόνου σε κάθε φύλο. Έχει αποδειχθεί ότι οι ορμόνες του φύλου τον επιδεινώνουν ή τον ελαχιστοποιούν. Τα διαφορετικά επίπεδα άγχους, οι καθημερινοί ρόλοι των δύο φύλων, ακόμη και οι τρόποι με τους οποίους άνδρες και γυναίκες τείνουν να σκέφτονται για τον πόνο τους, φαίνεται να επηρεάζουν το πόσο δυνατά χτυπάει ο πόνος σε άνδρες και γυναίκες.

Αν και οι μελέτες έχουν από καιρό επισημάνει τις διαφορές ανδρών-γυναικών στον πόνο, μέχρι πρόσφατα οι περισσότεροι ερευνητές τους έδιναν ελάχιστη προσοχή, αν δεν τις απέρριπταν εντελώς.

Αυτό άρχισε επιτέλους να αλλάζει την τελευταία δεκαετία, ειδικά μετά το 2013-14, καθώς οι νέες απαιτήσεις των κατά τόπους οργανισμών υγείας οδήγησαν σε ένα κύμα νέων ευρημάτων σχετικά με το θέμα.

Αλλά οι ερευνητές είναι ακόμη στην αρχή. «Δεν είμαστε ούτε κατά διάνοια κοντά στο να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό [περί ανισότητας στον πόνο]», λέει ο Jeffrey Mogil, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο McGill. «Και ο πόνος και το φύλο είναι πεδία σχεδόν εντελώς ανεξερεύνητα. Υπάρχουν μόνο μια χούφτα εργασίες που έχουν γίνει ποτέ».

Γονίδια και ορμόνες – Ο ρόλος τους

Οι διαφορές φύλου που έχουν βρει οι ερευνητές στη λεγόμενη βιολογία του πόνου είναι εκτεταμένες.

«Η βιολογική επεξεργασία του πόνου, ανεξάρτητα από το πόσος πόνος παράγεται, εξαρτάται δραματικά από το φύλο. Χρησιμοποιούνται διαφορετικά γονίδια και στα δύο φύλα – διαφορετικές πρωτεΐνες, διαφορετικοί τύποι κυττάρων, δραματικά διαφορετική βιολογία σε κάθε περίπτωση», συνοψίζει ο Mogil, ο οποίος μελετά το θέμα εδώ και δεκαετίες.

Δεκάδες γονίδια και πρωτεΐνες έχουν πλέον συνδεθεί με τον πόνο στο ένα φύλο αλλά όχι στο άλλο. Επιπλέον, ορισμένες διαφορές σε επίπεδο γονιδίων μπορεί να συμβάλλουν στις ανισότητες στην ανοχή του πόνου. Λόγου χάρη, μια παραλλαγή σε ένα γονίδιο που κωδικοποιεί έναν τύπο υποδοχέα οπιοειδών έχει συνδεθεί με αυξημένη ευαισθησία στον πόνο στις γυναίκες, ενώ παραλλαγές σε ένα άλλο γονίδιο που κωδικοποιεί έναν άλλο τύπο έχουν συνδεθεί με υψηλότερο όριο για τον θερμικό πόνο και τον πόνο από μυϊκή πίεση στους άνδρες.

Οι ορμόνες, επίσης, έχει βρεθεί ότι επηρεάζουν την ευαισθησία στον πόνο. Τα οιστρογόνα φαίνεται να παίζουν ρόλο στην καταστολή του πόνου σε υψηλές συγκεντρώσεις, ενώ τα χαμηλότερα επίπεδα οιστρογόνων ή τα υψηλότερα της προγεστερόνης φαίνεται συνήθως να τον ενισχύουν.

Η προλακτίνη, μια ορμόνη που είναι περισσότερο γνωστή για το ρόλο της στην παραγωγή μητρικού γάλακτος, αυξάνει τη γυναικεία επιλεκτική ευαισθησία στους αισθητήριους υποδοχείς που ξεκινούν τα σήματα πόνου στο σώμα, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος.

Η τεστοστερόνη, εν τω μεταξύ, φαίνεται να αναστέλλει τον πόνο και στα δύο φύλα. Και η έρευνα δείχνει ότι θα μπορούσε να είναι κρίσιμη στον καθορισμό των κυττάρων και των οδών του ανοσοποιητικού συστήματος που εμπλέκονται στη μετάδοση του πόνου ή στην ανάπτυξη χρόνιου πόνου.

Ο ρόλος του εγκεφάλου σε άνδρες και γυναίκες

Ολοένα και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι οι διαφορές αυτές υπάρχουν τόσο στο κεντρικό και στο περιφερικό ανοσοποιητικό σύστημα, όσο και στον εγκέφαλο.

Μελέτες απεικόνισης του εγκεφάλου έχουν επίσης εντοπίσει σημαντικές διαφορές φύλου τόσο στη δομή του εγκεφάλου των χρόνιων ασθενών όσο και στον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνονται στον πόνο.

«Η έρευνα δείχνει ότι ο ίδιος ο πόνος είναι πολυπαραγοντικός», λέει η Diane Hoffmann, διευθύντρια του προγράμματος δικαίου και υγειονομικής περίθαλψης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Maryland και συν-συγγραφέας μιας ευρέως αναφερόμενης μελέτης που εξέταζε τις διαφορές ανδρών-γυναικών ως προς στον πόνο και τη θεραπεία του.

«Δεν μπορείτε να εξετάσετε μόνο τους βιολογικούς παράγοντες και τους παράγοντες του φύλου», λέει η Hoffmann. «Πρέπει να τα εξετάσετε όλα αυτά σε συνδυασμό όχι μόνο με τις ψυχολογικές, αλλά και με τις κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις και πώς αυτές επηρεάζουν επίσης την εμπειρία του πόνου από ένα άτομο».

Το άγχος, για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι επιδεινώνει τον πόνο και τα παιδικά τραύματα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιου πόνου αργότερα στη ζωή. Η κατάθλιψη και το άγχος έχει επίσης αποδειχθεί ότι επιδεινώνουν τόσο τον χρόνιο όσο και τον οξύ πόνο.

Οι γυναίκες αναφέρουν ότι υποφέρουν και από τα τέσσερα αυτά σε αξιοσημείωτα υψηλότερα ποσοστά από τους άνδρες.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν μερικά ακόμη ενδιαφέροντα πράγματα. Το ένα είναι ότι η ανακούφιση από τον πόνο με βάση τον διαλογισμό ήταν λιγότερο αποτελεσματική στους άνδρες όταν το οπιοειδές σύστημα ήταν μπλοκαρισμένο, γεγονός που υποδηλώνει ότι τείνουν να βασίζονται στην παραγωγή οπιοειδών από τον οργανισμό για να μειώσουν τον πόνο. Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες βασίζονται σε μη οπιοειδείς μηχανισμούς για τη μείωση του πόνου.

«Ο πόνος είναι υποκειμενικός, οπότε είναι πολύ δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί αξιόπιστα», λέει ο Jamie Alan, αναπληρωτής καθηγητής φαρμακολογίας και τοξικολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. «Επίσης, ρόλο παίζουν και οι κοινωνικές προσδοκίες σε σχέση με τον πόνο. Υπάρχουν μελέτες που σημειώνουν ότι οι γυναίκες αναφέρουν συχνότερα τον πόνο σε σύγκριση με τους άνδρες. Αυτό σημαίνει ότι πονάνε περισσότερο ή ότι πονάνε πιο έντονα – ή απλώς είναι πιο αποδεκτό για τις γυναίκες να αναφέρουν πόνο;»

Είναι τα αναλγητικά λιγότερο αποτελεσματικά για τις γυναίκες;

Είναι δύσκολο να βάλεις στο ίδιο τσουβάλι ένα ολόκληρο φύλο, αλλά έρευνες έχουν δείξει ότι ορισμένα φάρμακα κατά του πόνου μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικά για τις γυναίκες. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2021-22 διαπίστωσε ότι η ιβουπροφαίνη τείνει να είναι πιο αποτελεσματική στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες, ενώ μια άλλη μελέτη ανακάλυψε ότι η πρεδνιζόνη μπορεί να προκαλεί περισσότερες δυσάρεστες παρενέργειες στις γυναίκες.

Σύμφωνα με τον Άλαν, ωστόσο, δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα για να συμπεράνουμε ότι ορισμένα φάρμακα κατά του πόνου είναι λιγότερο αποτελεσματικά για τις γυναίκες. «Υπάρχουν φυσιολογικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών και, κυρίως, υπάρχουν διαφορές στον μεταβολισμό των φαρμάκων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Είναι λογικό οι άνδρες και οι γυναίκες να ανταποκρίνονται διαφορετικά στα φάρμακα κατά του πόνου», καταλήγει εμφατικά.