Δέκα καρκίνοι που σχετίζονται με την παχυσαρκία και ο ρόλος των αντιδιαβητικών φαρμάκων

Χρησιμοποιώντας μια εθνική πολυκεντρική βάση δεδομένων ηλεκτρονικών αρχείων υγείας στις ΗΠΑ, οι ερευνητές εντόπισαν 1.651.452 ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (μέση ηλικία 59,8 έτη) που δεν είχαν προηγούμενη διάγνωση καρκίνου που σχετίζεται με την παχυσαρκία και τους συνταγογραφήθηκαν αγωνιστές υποδοχέα GLP-1, ινσουλίνες ή μετφορμίνη μεταξύ Μαρτίου 2005 και Νοεμβρίου 2018. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2024.

Η θεραπεία με αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1 έναντι ινσουλινών βρέθηκε ότι σχετίζεται με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο ανάπτυξης 10 τύπων καρκίνου που σχετίζονται με την παχυσαρκία, συγκεκριμένα καρκίνο χοληδόχου κύστης (αναλογία κινδύνου [HR] = 0,35), μηνιγγίωμα (HR = 0,37), καρκίνο παγκρέατος (HR = 0,41), ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (HR = 0,47), καρκίνο ωοθηκών (HR = 0,52), καρκίνο παχέος εντέρου (HR = 0,54), πολλαπλούν μυέλωμα (HR = 0,59), καρκίνο οισοφάγου (HR = 0,60), καρκίνο ενδομητρίου (HR = 0,74), και καρκίνο νεφρού (HR = 0,76). Η θεραπεία με αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1 δεν φάνηκε να σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης μετεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού ή καρκίνου του θυρεοειδούς. Σε σύγκριση με τη μετφορμίνη, η θεραπεία με αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1 δεν βρέθηκε να συσχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο ανάπτυξης οποιουδήποτε καρκίνου.

Ο περίσσιος λιπώδης ιστός σε παχύσαρκους, και ιδιαίτερα σε άτομα με κεντρική παχυσαρκία, παράγει έναν αριθμό προφλεγμονωδών κυτοκινών και βιοενεργών μορίων, όπως TNF-α, IL-6, MCP-1, PAI-1, RBP-4, λεπτίνη, βισφατίνη, ρεζιστίνη. Τα μόρια αυτά δημιουργούν φλεγμονώδες περιβάλλον και προάγουν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, την αντίσταση στην ινσουλίνη και τη νεογλυκογένεση. Ταυτόχρονα, η λιπόλυση που συνοδεύει την παχυσαρκία αυξάνει την κυκλοφορία ελεύθερων λιπαρών οξέων, οδηγώντας σε παραγωγή λιποπρωτεϊνών πολύ μικρής πυκνότητας καθώς και σε μειωμένη μυϊκή ευαισθησία στην ινσουλίνη.

Η αθροιστική επίδραση όλων των παραπάνω είναι η υπερινσουλιναιμία. Οι αυξημένες συγκεντρώσεις ινσουλίνης οδηγούν σε υπερδιέγερση των υποδοχέων της. Μέσω μιας σειράς ενδοκυτταρικών οδών προάγεται ο κυτταρικός πολλαπλασιασμός και η σύνθεση πρωτεϊνών, ενώ αναστέλλεται ο κυτταρικός θάνατος, οδηγώντας συνολικά σε καρκινογένεση.

Οι αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1 ανήκουν σε οικογένεια μορίων που μιμούνται τα αποτελέσματα μιας ορμόνης, που ονομάζεται GLP-1. Το GLP-1 εκκρίνεται φυσιολογικά από τα εντεροκύτταρα μετά από πρόσληψη τροφής και επάγει το αίσθημα κορεσμού, δίνοντας έτσι το σήμα για την παύση του γεύματος. Επίσης, διεγείρει τη γλυκοζοεξαρτώμενη έκκριση ινσουλίνης, η οποία βοηθά στη μείωση της γλυκόζης στο αίμα. Κάποιοι άνθρωποι παράγουν λιγότερο GLP-1 ή αυτό που παράγουν δεν δρα σωστά. Έτσι, τα φάρμακα αυτά μιμούνται το GLP-1, επιβραδύνουν τη διέλευση της τροφής από το έντερο, επάγουν κορεσμό, αλλά συμβάλλουν και στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Δίδονται ως καθημερινή (λιραγλουτίδη) ή εβδομαδιαία (σεμαγλουτίδη) υποδόρια ένεση. Μελέτες υποδεικνύουν ότι μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να χάσουν ως και 15% του αρχικού σωματικού τους βάρους.

Oι πιθανές προληπτικές επιδράσεις των αγωνιστών του υποδοχέα GLP-1 στους καρκίνους που σχετίζονται με την παχυσαρκία δικαιολογούν περαιτέρω μακροπρόθεσμες κλινικές μελέτες. Επίσης, σημαντικές θα είναι οι σχετικές μελέτες και νεότερων παραγόντων απώλειας βάρους, όπως της τιρζεπατίδης, ενός διπλού GLP-1/GIP αγωνιστή που αναμένεται σύντομα στη χώρα μας και έχει δείξει ακόμη μεγαλύτερη απώλεια σωματικού βάρους, ως και 20-25%.

Πηγή: ΕΚΠΑ