Συχνοί πονοκέφαλοι: Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών & θεραπευτικές λύσεις

Οι κεφαλαλγίες είναι ένα σημαντικό δημόσιο πρόβλημα υγείας, το οποίο συστηματικά υποτιμάται από τους σχεδιαστές δημόσιας Υγείας, όπως αναφέρει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας, καθηγητής Νευρολογίας ΕΚΠΑ, Δήμος Μητσικώστας, με αφορμή την Πανευρωπαϊκή Ημέρα Δράσης για την Κεφαλαλγία, (12 Σεπτεμβρίου) με κύριο στόχο την ορθή διάγνωση, αντιμετώπιση, προφύλαξη και αποφυγή κατάχρησης φαρμακευτικών ουσιών και αυτοθεραπείας.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, «η Ελληνική Εταιρεία Κεφαλαλγίας έχει πραγματοποιήσει, πρόσφατα, μεγάλη επιδημιολογική πανελλήνια μελέτη για την καταγραφή των κεφαλαλγιών στον γενικό πληθυσμό, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο διεθνή ιατρικό Τύπο. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, περίπου 75.000 Έλληνες πολίτες 18-70 ετών έχουν σχεδόν καθημερινή κεφαλαλγία, του τύπου της χρόνιας ημικρανίας, μια εξαιρετικά δυσθεράπευτη και αναπηρική μορφή ημικρανίας. Περίπου ένας στους 12 Έλληνες πολίτες έχει πονοκεφάλους που του μειώνουν τις δραστηριότητες και απαιτούν επομένως ιατρική βοήθεια. Ένα από τα εντυπωσιακότερα ευρήματα της μελέτης αυτής είναι η διαπίστωση ότι κάθε χρόνο χάνονται 5,8 εκατομμύρια εργατο-ημέρες λόγω κεφαλαλγίας, ενώ άλλες 30,9 εκατομμύρια εργατο-ημέρες είναι “κουτσές” λόγω κεφαλαλγίας. Δηλαδή, οι πολίτες πηγαίνουν στη δουλειά τους, αλλά δεν παράγουν το ίδιο, όπως όταν δεν έχουν πονοκέφαλο. Επομένως, οι κεφαλαλγίες είναι ένα σημαντικό δημόσιο πρόβλημα υγείας, το οποίο συστηματικά υποτιμάται από τους σχεδιαστές δημόσιας Υγείας, όχι μόνο στην Ελλάδα, δυστυχώς. Γιατί, δεν είναι μόνο οι θανατηφόρες παθήσεις σημαντικές (π.χ. κακοήθειες, στεφανιαία νόσος και τροχαία ατυχήματα), αλλά και άλλες χρόνιες αρρώστιες που «δεν κλέβουν ζωές, αλλά ημέρες ζωής». Εν τέλει, όλοι θα καταλήξουμε κάποια στιγμή, σημασία έχει ο τρόπος που πεθάνουμε επομένως, και ακόμη μεγαλύτερη, ο τρόπος που ζήσαμε.

Πότε θεωρείται σοβαρή η κεφαλαλγία που θα μας οδηγήσει στον γιατρό;

Η κεφαλαλγία είναι κατ’ αρχήν ένα σύμπτωμα, επομένως οποιαδήποτε νέα κεφαλαλγία, που δεν έχει τα γνωστά χαρακτηριστικά των πονοκεφάλων που έχει ο συγκεκριμένος ασθενής, ειδικά όταν είναι έντονη, αιφνίδια, σαν χτύπημα στο κεφάλι, με εμετό, πρέπει να ανησυχήσει τον ασθενή και να ζητήσει ιατρική εκτίμηση. Αλλά και οι συχνές, πανομοιότυπες κεφαλαλγίες, που ταλαιπωρούν συχνά τον ασθενή και το μικροπεριβάλλον του, χρειάζονται ιατρική βοήθεια, όπως σημειώνει ο καθηγητής. Ο ίδιος προσθέτει ότι οι κεφαλαλγίες είναι ιδιοπαθείς στη συντριπτική πλειοψηφία τους, δεν οφείλονται, δηλαδή, σε κάποια συγκεκριμένη πάθηση ή αιτία. Στην περίπτωση των ιδιοπαθών κεφαλαλγιών, όπως είναι η ημικρανία, η αθροιστική κεφαλαλγία και η κεφαλαλγία τύπου τάσεως, τα αίτια είναι γενετικά, δηλαδή υπάρχουν γονίδια που ελέγχουν την εκδήλωσή αυτών των κεφαλαλγιών. Τα συγκεκριμένα γονίδια είναι πολλά και μόνο μερικά από αυτά τα γνωρίζουμε.

Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών

Όπως τονίζει ο κ. Μητσικώστας, «η ποιότητα ζωής των ασθενών με χρόνιες κεφαλαλγίες είναι καταρρακωμένη. Και όχι μόνο η δική τους, αλλά ολόκληρης της οικογένειάς τους. Αισθήματα ταπείνωσης, αυτομομφής και ντροπής στην εργασία τους εξαιτίας των συχνών πονοκεφάλων αναφέρουν περίπου οι μισοί ασθενείς με κεφαλαλγίες στην Ελλάδα, αποδεικνύοντας τη γενική αντίληψη για τον χρόνιο πόνο, ο οποίος είναι υποκειμενικός και δεν απεικονίζεται ούτε καταγράφεται με αντικειμενικό τρόπο σε κάποια εξέταση, εγείροντας υπόνοιες που γρήγορα εξελίσσονται σε κατηγορίες υποκρισίας ή “τρέλας”, καταλογίζοντας διαταραχές νόησης εκεί που μόνο έντονος και καθημερινός πόνος υπάρχει. Αυτός ο στιγματισμός είναι μερικές φορές αναπόφευκτος και δεν συμβαίνει μόνο στην εργασία, αλλά και στην οικογένεια, στο σχολείο, παντού, στερώντας από τον πάσχοντα την αναμενόμενη υποστήριξη».

Αδιάγωστοι ασθενείς-Ενημέρωση για την αντιμετώπιση του προβλήματος

Ο κυριότερος λόγος που υπάρχουν αδιάγνωστοι ασθενείς, κατά τον καθηγητή, είναι επειδή «δεν απευθύνονται στον ιατρό είτε επειδή υποτιμούν το πρόβλημα των κεφαλαλγιών είτε γιατί εκτιμούν ότι δεν υπάρχει θεραπεία, όπως η μαμά που έζησε με τις ημικρανίες της. Πρέπει, επομένως, να ευαισθητοποιηθούν οι ασθενείς, γιατί δεν υποφέρουν αυτοί μόνο, αλλά και το περιβάλλον τους, από τις δικές τους κεφαλαλγίες και να αναζητήσουν λύσεις, που υπάρχουν». Η Ελληνική Εταιρεία Κεφαλαλγίας έχει στην ιστοσελίδα της (http://www.kefalalgia.gr/index.php/el/iatρeia-κεφαλαλγιασ/δημοσια.html) εκτενείς πληροφορίες για ειδικά ιατρεία κεφαλαλγίας σε όλη την Ελλάδα. Εκεί, γιατροί με ειδική εκπαίδευση και ειδικό ενδιαφέρον, θα ενημερώσουν και παρακολουθήσουν τους ασθενείς με κεφαλαλγίες, προσφέροντας θεραπείες εξατομικευμένες στον κάθε ασθενή. «Εργαζόμαστε πιεστικά, ώστε να επεκτείνουμε αυτό το δίκτυο των ειδικών ιατρείων κεφαλαλγίας σε όλα τα περιφερικά πανεπιστήμια, καλύπτοντας έτσι όλη την επικράτεια. Σε ένα δεύτερης γραμμής στόχο, θα καλυφθούν σχεδόν όλα τα νομαρχιακά νοσοκομεία. Αλλά κατ’ αρχήν, τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία στις πρωτεύουσες περιφερειών (Ηράκλειο, Πάτρα, Ιωάννινα, Λάρισα, Αλεξανδρούπολη), συμπεριλαμβανομένων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, φυσικά», επισημαίνει ο κ. Μητσικώστας.

Πονοκέφαλος και κατάχρηση παυσίπονων

Από τις σημαντικότερες προκλήσεις είναι πώς θα περιοριστεί η κατάχρηση αναλγητικών στη χρόνια κεφαλαλγία, που αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα υγείας, όπως επισημαίνει ο καθηγητής. «Σε ειδική εκστρατεία ενημέρωσης αναφέρονται όλες οι σχετικές πληροφορίες, πώς, δηλαδή, ο φαύλος κύκλος της αυξημένης χρήσης αναλγητικών επανατροφοδοτεί τις κεφαλαλγίες, οδηγώντας στη χρόνια ημικρανία ή χρόνια κεφαλαλγία τύπου τάσεως με κατάχρηση αναλγητικών. Στόχος της ενημερωτικής εκστρατείας που διοργανώνεται σχεδόν κάθε χρόνο από την Ελληνική Εταιρεία Κεφαλαλγίας, δεν είναι μόνο το κοινό, αλλά και το υγειονομικό προσωπικό της χώρας, επειδή δεν είναι ευρέως γνωστή αυτή η αλληλεπίδραση κατάχρησης αναλγητικών και αύξησης κεφαλαλγίας. Οι περισσότεροι ασθενείς ανησυχούν για πιθανές ανεπιθύμητες δράσεις των φαρμάκων που καταχρώνται (π.χ. προσβολή στομάχου, ήπατος και νεφρών), αλλά αγνοούν ότι αυξάνονται οι κεφαλαλγίες τους ταυτόχρονα. Το ίδιο και οι φαρμακοποιοί, που προσφέρουν τα αναλγητικά αγνοώντας το πρόβλημα της κεφαλαλγίας από κατάχρηση φαρμάκων. Σκοπός, επομένως, της έγκαιρης προφύλαξης για τον περιορισμό της αυξημένης συχνότητας των κεφαλαλγιών, που οδηγεί σε αυξημένη χρήση αναλγητικών και στη συνέχεια σε κεφαλαλγία από κατάχρηση αναλγητικών, είναι η γρήγορη και αποτελεσματική φαρμακευτική προφύλαξη, και αυτή προσφέρεται στα Ειδικά Ιατρεία Κεφαλαλγίας», υπογραμμίζει.

Οι θεραπευτικές λύσεις

Υπάρχουν θεραπευτικές λύσεις και μάλιστα πολύ πρόσφατες «καινοτόμες θεραπείες αποκαλύπτουν νέους θεραπευτικούς ορίζοντες με απόλυτα ειδικά φάρμακα, τα οποία είναι σχεδιασμένα αποκλειστικά για την ημικρανία και την αθροιστική κεφαλαλγία, και δεν δανείζονται από τη θεραπευτική άλλων παθήσεων, όπως μέχρι σήμερα. Αυτές οι νέες αντι-ημικρανικές θεραπείες (κυρίως αυτές που στοχεύουν στο CGRP, ένα νευρο-πεπτίδιο του πόνου), που, ειρήσθω εν παρόδω, αποζημιώνονται στην Ελλάδα πλήρως, αλλά προϋποθέτουν έναν ειδικό θεραπευτικό αλγόριθμο για την αποζημίωση, αναμένεται να αλλάξουν ριζικά την ποιότητα ζωής των ασθενών με κεφαλαλγίες», τονίζει ο κ. Μητσικώστας. Όπως συμπληρώνει, εκτός από τη φαρμακευτική θεραπεία, «υπάρχουν και συσκευές νευρο-τροποποίησης που βοηθούν πολύ. Επιπλέον, άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορεί να βοηθούν επικουρικά, όπως άσκηση ή ψυχοθεραπεία. Όλες αυτές οι θεραπευτικές εξελίξεις αξιολογούνται, εξατομικεύονται και χειρίζονται διεξοδικά από τους υπεύθυνους των ειδικών ιατρείων κεφαλαλγίας, οι οποίοι μαζί με τους ασθενείς τους, συνεπιλέγουν την καλύτερη θεραπεία για τον συγκεκριμένο ασθενή».