Καρκίνος προστάτη & εξέταση PSA: Τι σημαίνουν οι τιμές

Ένας στους έξι άντρες θα αναπτύξει καρκίνο του προστάτη, ενώ εκείνοι που ο πατέρας ή αδελφός τους (πρώτου βαθμού συγγένεια) έχει προσβληθεί από τον καρκίνο έχουν διπλάσιες πιθανότητες.

Ποια είναι η σωστή αξιολόγηση του PSA

H έγκαιρη διάγνωση είναι απλή και εφικτή, αρκεί κάθε άντρας 50 ετών να έχει ευαισθητοποιηθεί και να ενημερωθεί σχετικά.

Για πολλά χρόνια η αξιολόγηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου ήταν λάθος, αφού τιμές PSA πάνω από 4 ήταν ένδειξη καρκίνου. Γιατί το PSA απλά ΔΕΝ έχει φυσιολογικές τιμές. Κατ’ αρχάς, αυξάνεται σε όλες τις παθήσεις του προστάτη, συνεπώς και στην προστατίτιδα και στην καλοήθη υπερτροφία του προστάτη.

Μάλιστα, η ετήσια αύξηση μετά την ηλικία των 50 ετών μπορεί να είναι 0,25, επειδή μεγαλώνει ο προστατικός αδένας. Ένα άλλο θέμα είναι ότι το PSA μπορεί να αυξηθεί πολύ σε μικρό χρονικό διάστημα (λ.χ. από 3 σε 7 μέσα σε λίγες μέρες) εξαιτίας φλεγμονής του προστάτη, δηλαδή προστατίτιδας. Στην οξεία προστατίτιδα, μπορεί να φθάσει και σε τιμές 50 ή και πάνω από 100. Στον καρκίνο, όμως, η αύξηση του PSA είναι μικρή και σταθερή – μπορεί, λ.χ. από 3 να γίνει 4 σε διάστημα τριών μηνών και στο εξάμηνο να έχει φτάσει στο 6 έως 8.

Επειδή λοιπόν το PSA έχει διάφορα μοντέλα αυξομειώσεως, οι ειδικοί μιλούν πλέον για τιμές αναφοράς. Ένα PSA που μέσα σε ένα χρόνο αυξάνεται σταδιακά από το 1 στο 3 μας δίνει υπόνοιες καρκίνου, αλλά αν παραμένει κάτω από 10, υποδηλώνει τοπική νόσο χωρίς μεταστάσεις. Αν, όμως, δούμε σε κάποιον ασθενή τιμές αυξανόμενες στο PSA – και συνήθως πάνω από 20 – τότε το πιθανότερο είναι να υπάρχουν μεταστάσεις στα οστά.

Τέλος, μόνο το PSA δεν αρκεί για να ελεγχθεί η υγεία του προστάτη. Πρέπει πάντοτε η μέτρησή του να συνοδεύεται από δακτυλική εξέταση του προστάτη από ουρολόγο.

Ποιες είναι οι διαθέσιμες θεραπείες

Στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη έχουν γίνει μεγάλα βήματα προόδου, αφού τόσο η χειρουργική αντιμετώπιση έχει εξελιχθεί, όσο και η αντιμετώπιση του προχωρημένου μεταστατικού καρκίνου έχει αλλάξει ριζικά μορφή με τα νέα φάρμακα που αντικαθιστούν την χημειοθεραπεία και αντιμετωπίζουν την σημαντικότερη μεταστατική εστία της νόσου, τις μεταστάσεις στα οστά.

Η επιθετικότητα του καρκίνου εξαρτάται από την εντόπισή του (σε ένα σημείο ή πολλά), την έκτασή του και την βαθμολογία κατά Gleason. Το γνωστό και ως Gleason score είναι ένα σύστημα 10 βαθμίδων που δείχνει πόσο έχουν χάσει την δομή τους τα κύτταρα του προστάτη. Όσο πιο επιθετικός είναι ο καρκίνος, τόσο πιο ασχημάτιστα (αδιαφοροποίητα) είναι τα κύτταρα και τόσο μεγαλύτερο το score.

Τιμές στο Gleason score μέχρι 4 υποδηλώνουν καρκίνο σε πρώιμο στάδιο, γεγονός που στις μεγάλες ηλικίες (πάνω από 70 έτη) συνήθως χρειάζεται μόνο παρακολούθηση, διότι ξέρουμε ότι ο καρκίνος του προστάτη σε αυτή την μορφή και ηλικία εξελίσσεται πολύ αργά.

Τιμές στο Gleason score 5 έως 7 σημαίνουν καρκίνο ο οποίος πρέπει να αντιμετωπιστεί με ολική αφαίρεση του προστάτη (ριζική προστατεκτομή) ή ακτινοβολία (εξωτερική ή με εμφύτευση ειδικών ακτινοβολούντων «σπόρων», τη λεγόμενη βραχυθεραπεία), ενώ Gleason score από 8 έως 10 υποδηλώνει έναν ιδιαίτερα επιθετικό καρκίνο, ο οποίος – εάν δεν είναι ήδη μεταστατικός – πιθανότατα θα εξελιχθεί στους επόμενους μήνες.

Η αντιμετώπιση με φάρμακα

Η κλασική θεραπεία του προχωρημένου καρκίνου του προστάτη είναι η ορμονοθεραπεία. Βασίζεται στη χορήγηση (με ένεση) μια φορά το μήνα ή το τρίμηνο μιας ορμόνης, η οποία μπλοκάρει την τεστοστερόνη – την ανδρική ορμόνη που είναι απαραίτητη για την εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη.

Πολλοί ασθενείς θα ζήσουν πολλά χρόνια με την θεραπεία αυτή, η οποία ακόμη και στο μεταστατικό καρκίνο δίνει άριστα αποτελέσματα τα πρώτα περίπου 2-5 χρόνια με πλήρη αναστροφή των μεταστάσεων. Ωστόσο, η ορμονοθεραπεία οδηγεί πολύ γρήγορα σε βαριά οστεοπόρωση και το 20% των ανδρών αυτών θα υποστούν κάποιο κάταγμα. Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα, η δενοσουμάμπη, με επιλεκτική δράση κατά των μηχανισμών οστικής καταστροφής, που μειώνει τα κατάγματα σπονδύλων. Η ίδια θεραπεία σε μεγαλύτερη δόση χορηγείται και στους ασθενείς με οστικές μεταστάσεις, ώστε να μην υποστούν αυτόματα κατάγματα.

Όταν οι ασθενείς παύουν να ανταποκρίνονται στην ορμονική θεραπεία, το επόμενο θεραπευτικό βήμα ήταν η χημειοθεραπεία. Η πρώτη γραμμή χημειοθεραπείας είναι το φάρμακο δοσεταξέλη και η καμπαζιταξέλη.