Πώς θα καταφέρετε να αλλάξετε συνήθειες

Κάθε αλλαγή είναι δύσκολη. Όταν κανείς προσπαθεί να αλλάξει ένα μακροχρόνιο πρότυπο συμπεριφοράς, όπως για παράδειγμα το ποτό, το τσιγάρο, η υπερφαγία ή τα ψώνια, είναι λογικό να αρχίσει να νιώθει έντονη αμφιθυμία.

Υπάρχουν στιγμές που θέλει να μείνει αυστηρά προσηλωμένος στον καινούριο του στόχο, και άλλες που θέλει να τα παρατήσει όλα και να ξαναγυρίσει σε αυτό που κάποτε τον έκανε να νιώθει καλά έστω και παροδικά.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αποφασίσει κανείς μια αλλαγή και να ακολουθήσει ένα άλλο δρόμο στη ζωή του;

Η απάντηση βρίσκεται στη δύναμη της συνήθειας.

Οι συνήθειες είναι αυτόματες συμπεριφορές. Είναι τόσο καλά ρυθμισμένες/προγραμματισμένες που δεν απαιτούν καμία σκέψη και καμία πραγματική προσπάθεια. Αποτελούν μέρος της ρουτίνας του ατόμου, μέρος της καθημερινότητάς του και απλά συμβαίνουν.

Το να αλλάξει κανείς, λοιπόν, αυτές τις αυτοματοποιημένες συνήθειες απαιτεί μεγάλη προσπάθεια, ειδικά αν περιλαμβάνει τη μείωση ή την οριστική εγκατάλειψη της χρήσης ουσιών όπως το αλκοόλ, η ζάχαρη, η καφεΐνη, ή η νικοτίνη.

Πρώτον, απαιτείται να ληφθεί η απόφαση να κάνει κανείς κάτι διαφορετικό, κάτι που απαιτεί πολλή «εσωτερική προσπάθεια με τον εαυτό του», γράφει η Carrie Wilkens στο tipsonlifeandlove.com.

Στη συνέχεια ακολουθεί ο σχεδιασμός, η πρόθεση, η δοκιμή, το λάθος και γενικότερα… πολλή προσπάθεια.

Πρέπει το άτομο να συνειδητοποιήσει πότε εμφανίζεται η αυτοματοποιημένη συνήθεια (π.χ. «θέλω πολύ να πιω ένα ποτήρι κρασί την ώρα που μαγειρεύω») και να αποφασίσει να κάνει εναλλακτικά κάτι διαφορετικό (π.χ. «θα πάω για έναν περίπατο για να χαλαρώσω και να ηρεμήσω και μετά θα πιω λίγη σόδα μαζί με το φαγητό).

Μετά πρέπει το άτομο να είναι έτοιμο να ανεχθεί/αντιμετωπίσει το γεγονός ότι η εναλλακτική συμπεριφορά που επέλεξε, ενδεχομένως να μην «δουλέψει» ακριβώς όπως η εθιστική συνήθεια στην οποία κατέφευγε μέχρι τότε (π.χ. μπορεί να εξακολουθείτε να θέλετε να πιείτε εκείνο το ποτήρι αλκοόλ και η σόδα να σας «ανακατεύει» στο στομάχι).

Αν θέλει κανείς πραγματικά να αλλάξει μια εθιστική συμπεριφορά, πρέπει να προσπαθήσει σκληρά και με διάφορους τρόπους για να την αντικαταστήσει με κάποια άλλη. Πρέπει η διαδικασία να επαναληφθεί πολλές φορές, προκειμένου να «εγκατασταθεί μέσα του η νέα συνήθεια».

Ένα πολύ σημαντικό βήμα είναι να παραδεχτεί κανείς και όχι να αρνηθεί ότι έχει μια εθιστική συνήθεια και πως πρέπει να κάνει κάτι γι’ αυτή.

Και όταν νιώσει κανείς την ανάγκη να επιστρέψει «στα παλιά του λημέρια»… το πρώτο βήμα είναι απλά να σταθεί για μια στιγμή και να αναλογιστεί το λόγο για τον οποίο θέλει να αλλάξει τη συμπεριφορά του και τι είναι αυτό που τον κάνει να θέλει να γυρίσει στα παλιά εκείνη τη στιγμή.

Πολλές φορές είναι βοηθητικό να θυμάται κανείς τι αρνητικά συναισθήματα του προκαλούσε η εθιστική του συμπεριφορά στο παρελθόν.

Κάντε μια σύντομη ανάλυση κόστους-οφέλους στο μυαλό σας.

Με απλά λόγια, οι άνθρωποι αλλάζουν μια συμπεριφορά όταν είναι για το καλό τους.

Καθίστε λοιπόν σε μια ήρεμη γωνιά και σκεφτείτε σοβαρά γιατί είναι σημαντικό για εσάς να προβείτε σε αυτήν την αλλαγή για τη ζωή σας.

Αν νιώθετε ότι σας βοηθάει κρατήστε σημειώσεις σε ένα τετράδιο, ή μιλήστε με κάποιον και εκφράστε του τους προβληματισμούς και τις σκέψεις σας.

Βγάζοντας τις σκέψεις σας έξω από το κεφάλι σας (γράφοντάς σε ένα φύλλο χαρτί, ή μοιράζοντάς τες με κάποιον άλλον) μπορεί να σας κάνει να δείτε το βαθύτερό τους νόημα και να αυξήσει το ποσοστό αφοσίωσής σας στο στόχο σας.

Η παύση για στιγμή και η προσπάθεια λήψης μιας συνειδητής απόφασης, αντί να συμπεριφέρεστε με τον «αυτόματο πιλότο», είναι το πρώτο κρίσιμο βήμα για μια μακροχρόνια, θετική αλλαγή.

Δείτε παρακάτω πώς μπορείτε με τέσσερα βήματα να κάνετε μια γρήγορη ανάλυση κόστους-οφέλους:
(Προτού προχωρήσετε στη δράση, κάντε μια παύση και γράψτε κάπου το στόχο σας και πώς αισθάνεστε γι’ αυτό. Νιώθετε έτοιμοι να προχωρήσετε σε μια αλλαγή, ή η δύναμη της συνήθειάς σας έχει ακόμη έντονη επίδραση επάνω σας;)

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον εξής στόχο: Θέλω να πίνω τρεις φορές την εβδομάδα αντί για έξι.

Όφελος η κόστος διατήρησης της παλιάς συμπεριφοράς (το να πιείτε ένα ποτό μια μέρα «εκτός προγράμματος»).

1. Ποιο είναι το όφελος από το να θέλω να πιω; («Σήμερα ήταν μια δύσκολη μέρα και θέλω να χαλαρώσω», ή «Μάλλον δε θα μπορέσω να κοιμηθώ επειδή είμαι στεναχωρημένος»).

2. Ποια είναι η αρνητική συνέπεια που θα επέλθει αν πιω τώρα; («Θα νιώσω αποτυχημένος επειδή δεν μπορώ να αντέξω μια μέρα χωρίς ποτό», ή «Θα νυστάξω αμέσως και δε θα καταφέρω πάλι να διαβάσω βιβλίο που τόσο ήθελα να τελειώσω».

Επόμενο βήμα είναι να καθίσετε και να γράψετε το όφελος ή κόστος της νέας σας συμπεριφοράς (Στόχος: Θέλω να μην πιω καθόλου για τέσσερις μέρες).

1. Τι οφέλη θα έχω αν δεν πιω καθόλου τώρα; («Θα νιώσω ότι έχω τον έλεγχο των πράξεών μου», ή «Θα ξυπνήσω με καλύτερη διάθεση το πρωί και μάλλον θα καταφέρω να πάω γυμναστήριο»).

2. Ποιες θα είναι οι αρνητικές συνέπειες αν δεν πιω τώρα; («Ίσως δυσκολευτώ να κοιμηθώ απόψε»).

Στο τέλος αυτής της άσκησης προσπαθήστε να εστιάσετε περισσότερο στα αρνητικά διατήρησης της παλιάς σας συνήθειας και τα οφέλη της καινούριας.

Αυτό θα σας βοηθήσει να παραμείνετε πιστοί στο στόχο σας κάθε φορά που η παλιά σας συνήθεια θα σας «χτυπάει την πόρτα». Όσο περνάει ο καιρός αυτός ο χτύπος θα γίνεται όλο και πιο αδύναμος.

Είναι απόλυτα φυσιολογικό να νιώσει κανείς αμφιθυμία, και είναι καλύτερο να αναγνωρίζετε ότι έχετε μπερδεμένα συναισθήματα από το να προσπαθείτε να τα αγνοήσετε.

Η αλλαγή μιας συμπεριφοράς χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και απαιτεί σκληρή δουλειά, τόσο διανοητική όσο και σωματική.

Αν όμως μείνετε προσηλωμένοι στο στόχο σας, εστιάζοντας στα οφέλη που θα προκύψουν για τη ζωή σας, τότε έχετε πάρα πολλές πιθανότητες να πετύχετε το στόχο σας.