Η πραγματική ζωή των… γοργόνων

Στη φαντασία μας οι γοργόνες είναι όμορφα και «μαγικά» πλάσματα, που μας ταξιδεύουν σε μέρη παραμυθένια. Πόσα δεν έχουν γραφτεί γι’ αυτές, ιδίως ιστορίες που τα παιδιά τις διαβάζουν με ευχαρίστηση. Όσον αφορά στην πραγματική ζωή όμως, οι άνθρωποι-γοργόνες υποφέρουν.

Η αλήθεια είναι πικρή και διόλου μυθική, όπως τα πλάσματα με γυναικεία μορφή και ουρά ψαριού. Σύμφωνα με τους επιστήμονες έμπνευση για τη δημιουργία των γοργόνων στα παραμύθια υπήρξε μια ασθένεια. Ναι, καλά διαβάστε. Πρόκειται για μια νόσο θανατηφόρα, η ποία πλήττει εμβρυα που γεννιούνται με τα πόδια τους ενωμένα.

Η… ιστορία ξεκινά από παλιά. Οι πρώτες καταγεγραμμένες αναφορές σε γοργόνες έρχονται από την αρχαία Ασσυρία, στην περιοχή της Μεσοποταμίας, όπου σύμφωνα με το θρύλο, η θεά Ατάργατις μεταμορφώθηκε σε γοργόνα από ντροπή, όταν σκότωσε κατά λάθος τον άνθρωπο που ερωτεύτηκε.Στην ιστορία τα σαγηνευτικά αυτά πλάσματα έχουν συνδεθεί με δυσάρεστα γεγονότα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, συμπεριλαμβανομένων πλημμυρών, καταιγίδων, ναυαγίων και πνιγμών.

Τις συναντάμε επίσης και στην ελληνική μυθολογία. Ο Όμηρος αναφέρθηκε σε αυτές ως σειρήνες: επικίνδυνα αλλά όμορφα πλάσματα, που γοήτευαν και στη συνέχεια έτρωγαν τους ναυτικούς. Η πιο γνωστή ωστόσο αναφορά σε γοργόνα είναι το κλασικό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «η Μικρή Γοργόνα» που έγινε και ταινία της Disney, ενώ απεικονίζεται επίσης σε όπερες, έργα ζωγραφικής, βιβλία, ταινίες και κόμικς.

Σύμφωνα με τους ειδικούς ωστόσο, είναι πιθανό, πραγματική έμπνευση για τη μυθοπλασία να αποτέλεσε μία ιατρική πάθηση: Η Sirenomelia, γνωστή επίσης και ως «σύνδρομο Γοργόνας» είναι μια θανατηφόρα ασθένεια, που χαρακτηρίζεται από την ένωση των ποδιών του πάσχοντα. Η σπάνια εκ γενετής δυσμορφία κάνει τα πόδια να μοιάζουν με ένα ενιαίο μέλος, σαν ουρά ψαριού.

Η Ιατρική ιστορικός Λίντσει Φιτζχάρις, διδακτορικός από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μιλώντας στην Daily Mail, εξηγεί ότι η συγκεκριμένη πάθηση προκύπτει από μια βλάβη της κανονικής αγγειακής τροφοδοσίας, όταν ο ομφάλιος λώρος αποτυγχάνει να σχηματίσει δύο αρτηρίες. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει επαρκής παροχή αίματος στο έμβρυο και έτσι η ενιαία αρτηρία «κλέβει» το αίμα και τη διατροφή από το κάτω μέρος του σώματος. Υποφέροντας από υποσιτισμό, το έμβρυο δεν κατορθώνει να αναπτύξει δύο διαφορετικά άκρα.

Η πάθηση είναι εξαιρετικά σπάνια, και προσβάλλει μόλις ένα στα 100.000 μωρά ωστόσο είναι 100 φορές πιο πιθανό να συμβεί σε πανομοιότυπα δίδυμα. Τα μωρά που γεννιούνται με την συγκεκριμένη πάθηση σπάνια ζουν πάνω από μερικές ημέρες, ενώ περισσότερο από το ήμισυ των περιπτώσεων είναι θνησιγενή. Όπως δήλωσε η Φιτζχάρις, μιλώντας στην Daily Mail: «Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου, έχω βρει πολύ λίγα στοιχεία για την ιστορία της πάθησης. Υπάρχουν αποσπάσματα εδώ και εκεί που ισχυρίζονται ότι τα έμβρυα που γεννιούνται με sirenomelia μερικές φορές διατηρούνταν σε βάζα και τα έδειχναν σε Freak Shows κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Αλλά ακόμα και αυτές οι πηγές είναι απογοητευτικά ασαφείς».

Παράλληλα προσθέτει ότι «υπάρχει μια σύντομη αναφορά της πάθησης σε ένα άτλαντα τεσσάρων τόμων που δημοσιεύθηκε το 1891 με τίτλο Ανθρώπινα τερατουργήματα, αλλά τίποτα που να υπαινίσσεται πως οι γιατροί κατανοούσαν τη sirenomelia σε προηγούμενες περιόδους. Ίσως επειδή η διαταραχή είναι τόσο σπάνια, είναι επίσης δύσκολο να εντοπιστούν αναφορές σε ανατομικές συλλογές». Ωστόσο, επισημαίνει ότι κατάφερε να βρει ένα παράδειγμα του 20ου αιώνα στο Εθνικό Μουσείο Υγείας και Ιατρικής στην Ουάσινγκτον, ενώ υπάρχουν επίσης τρία έμβρυα στο Ανατομικό Μουσείο του Δευτέρου Πανεπιστημίου της Νάπολης, καθώς και τρισδιάστατες αναπαραστάσεις οστών. Ομως μακράν η μεγαλύτερη συλλογή εμβρύων εντοπίζεται στο Άμστερνταμ, στο Μουσείο Βρόλικ.

«Μέσα σε βάζα βλέπει κανείς περισσότερα από 5.000 δείγματα ανατομίας ανθρώπων και ζώων, εμβρυολογία, παθολογία και συγγενείς γενετικές ανωμαλίες» αναφέρει. «Η Sirenomelia είναι εξαιρετικά θανατηφόρα πάθηση. Δεν υπάρχουν πολλές καταγραφές με άτομα που να έχουν επιβιώσει. Οι περισσότεροι έχασαν τη ζωή τους μέσα σε λίγες μέρες από τη γέννηση λόγω νεφρικής ανεπάρκειας και ανεπάρκειας της ουροδόχου κύστης. Ακόμα και σήμερα, οι πιθανότητες είναι εναντίον εκείνων που γεννιούνται με sirenomelia αν και υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις που επέζησαν».

Το 1988 η Τίφανι Γιορκς υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση για να διαχωρίσει τα πόδια της. Εξακολουθεί να πάσχει από προβλήματα κινητικότητας, λόγω των εύθραυστων οστών της, και χρησιμοποιεί πατερίτσες και αναπηρική καρέκλα για να κινηθεί. Ωστόσο στην ηλικία των 26 ετών, είναι το μεγαλύτερο σε ηλικία παράδειγμα ανθρώπου που επιβίωσε από την πάθηση μέχρι σήμερα.