Stress Less: Κάντε το στρες φίλο σας -Και όμως, υπάρχει κακό και καλό άγχος

Κανείς – ούτε ο Θεός – δεν έχει… ασυλία όταν πρόκειται για το επάρατο άγχος. Όλοι το βιώνουμε, άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο.

Και παρόλο που το χρόνιο στρες μπορεί να επιβαρύνει την υγεία μας, υπάρχουν καταστάσεις όπου το στρες μπορεί να είναι ωφέλιμο.

Έχετε νιώσει ποτέ τις παλάμες σας υγρές ή «πεταλούδες» να τριγυρνάνε στο στομάχι σας (και όχι από έρωτα…); Τις στιγμές πριν πάτε σε μια συνέντευξη για δουλειά, πριν ζητήσετε από κάποιον/α να βγείτε ραντεβού ή να ανεβείτε στο βήμα για να μιλήσετε σε ένα πλήθος, η αντίδραση του στρες μπορεί να ενεργοποιηθεί και να δημιουργήσει πολύ έντονες ψυχοσωματικές αντιδράσεις.

Ο Αμερικανός Dan Harris, οικοδεσπότης του podcast 10% Happier, θυμάται μια περίπτωση έντονης νευρικότητας πριν από μια πρόσφατη τηλεοπτική του εμφάνιση. Ένιωσε τους καρδιακούς του παλμούς να αυξάνονται επικίνδυνα. Πολύ επικίνδυνα. Το αποτέλεσμα; Η εμφάνιση πήγε τέλεια.

Ο Harris λέει ότι έχει καταλήξει να ερμηνεύει κάποιες από τις φυσιολογικές πτυχές του άγχους (του) ως κάτι καλό, κάτι θετικό. «Υπάρχει μέσα μου μια ενδυναμωτική εσωτερική κίνηση επαναπροσδιορισμού του άγχους, σαν ψυχολογικό ζίου ζίτσου. Αντί να λες στον εαυτό σου ότι έχεις τρελό άγχος, μπορείς να πεις στον εαυτό σου μια άλλη ιστορία, η οποία είναι: Είμαι ενθουσιασμένος γι’ αυτό που θα συμβεί» λέει.

Το άγχος ως προετοιμασία για μια πρόκληση

Η αντίδρασή σας στο στρες μπορεί να είναι ο τρόπος του σώματός σας να προετοιμαστεί για να ανταποκριθεί σε μια πρόκληση, εξηγεί ο Jeremy Jamieson, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ. Μελετά πώς οι αντιδράσεις του στρες μπορούν να «βελτιστοποιηθούν» μέρα με την ημέρα, χρόνο με το χρόνο.

«Δεν είμαστε παθητικοί δέκτες του στρες», εξηγεί ο Jamieson. «Είμαστε ενεργοί παράγοντες που στην πραγματικότητα δημιουργούμε τη δική μας αντίδραση στο στρες».

Ο Jamieson λέει ότι το άγχος που νιώθουμε κατά τη διάρκεια δύσκολων καταστάσεων μπορεί να μας δώσει το έναυσμα για να αντιμετωπίσουμε τις απαιτήσεις που αντιμετωπίζουμε. Για παράδειγμα, καθώς αυξάνεται ο καρδιακός σας ρυθμός, μπορεί να βοηθήσει στην παροχή περισσότερου οξυγόνου στον εγκέφαλο και τους μυς σας. «Το οξυγόνο είναι πολύ καλό για να μας βοηθήσει να επεξεργαστούμε γρήγορα τις πληροφορίες», εξηγεί ο Jamieson.

«Για να καινοτομήσετε πραγματικά και να κάνετε δύσκολα πράγματα, η αντίδραση στο στρες είναι να βελτιστοποιήσετε την απόδοσή σας», λέει.

Όταν πρόκειται για το στρες, «όλα έχουν σημασία», λέει η ερευνήτρια Wendy Berry Mendes, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Yale.

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αντιδράσεων στο στρες και διαφορετικοί τύποι στρες. Επισημαίνει, λόγου χάρη, μελέτες από τη Σκανδιναβία, που χρονολογούνται εδώ και δεκαετίες, οι οποίες διαπίστωσαν ότι οι ορμόνες του στρες συνδέονται με καλύτερες επιδόσεις σε φοιτητές που δίνουν εξετάσεις.

«Μια μεγαλύτερη αύξηση της επινεφρίνης και της νορεπινεφρίνης, το πρωί του τεστ συνδέθηκε με καλύτερη απόδοση στο συγκεκριμένο τεστ», λέει.

Δεν αντιδρούν όλοι στους στρεσογόνους παράγοντες με τον ίδιο τρόπο

Το άγχος των εξετάσεων είναι πραγματικό για μερικούς ανθρώπους και μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά στην απόδοσή τους. Το ένα μέρος της εξίσωσης είναι το πόσο καλά γνωρίζουν την ύλη ή το πόσο καλά προετοιμασμένοι είναι για να δώσουν το τεστ. Το δεύτερο μέρος είναι το πώς αντιλαμβάνονται το άγχος.

Ο Jamieson επισημαίνει μια σειρά από στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να διδαχθούν να «επανεκτιμούν» το άγχος. Ο ίδιος και οι συνεργάτες του μελέτησαν φοιτητές κολεγίων που προετοιμάζονταν για ένα τεστ μαθηματικών. Όταν οι φοιτητές έλαβαν πληροφορίες σχετικά με τα «λειτουργικά οφέλη» του στρες πριν από το τεστ, τα πήγαν καλύτερα.

«Ενημερώνοντας τους ανθρώπους για τα οφέλη των αντιδράσεων στο στρες σε αυτές τις συνθήκες, προσκολλήθηκαν στην ιδέα και είπαν από μέσα τους «ναι, μπορώ να στηριχθώ στο στρες μου»», λέει ο Jamieson.

Όταν το «καλό» άγχος γίνεται κακό

Όταν το άγχος προκύπτει από μια πρόκληση ή μια ευκαιρία, μπορεί να είναι χρήσιμο τη δεδομένη στιγμή. Αλλά, όταν η αντίδραση στο στρες παραμένει ενεργοποιημένη σε στιγμές που δεν το χρειάζεστε, αυτό γίνεται προβληματικό.

Ας πούμε ότι έχετε μια μεγάλη παρουσίαση, η οποία απέχει ακόμα τρεις ημέρες. Μπορείτε να νιώσετε μια αγχωτική αντίδραση ολοένα και να ενισχύεται. Η αναπνοή σας είναι ακανόνιστη και νιώθετε νευρικότητα ή εκνευρισμό. Ξέρετε τι συμβαίνει;

«Το σώμα σας μπαίνει σε μια υπερδιέγερση πριν καν την χρειαστείτε», λέει ο Mendes. Και αυτό μπορεί να σας εξαντλήσει ψυχοσωματικά. Φανταστείτε να κάνετε σπριντ στη σαβάνα, προσπαθώντας να ξεφύγετε από ένα λιοντάρι», λέει ο Mendes, «αλλά το λιοντάρι δεν εμφανίζεται για τρεις ημέρες! Αυτό δεν είναι βιώσιμο».

Δεν είναι επίσης χρήσιμο να εκνευρίζεστε για μια παράσταση αφού αυτή έχει τελειώσει. «Το σώμα σας δεν χρειάζεται πλέον να είναι σε υπερδιέγερση», λέει ο Mendes, αλλά η ανησυχία διατηρεί την αντίδραση του στρες ενεργοποιημένη.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, κυκλοθυμία και εξουθένωση. Το χρόνιο στρες μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε σαν να δέχεστε συνεχώς επίθεση από ορατούς και αδιόρατους παράγοντες. Συνδέεται με τα πάντα: από αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων μέχρι κατάθλιψη, πονοκεφάλους και προβλήματα ύπνου.

Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι οι στρατηγικές για τη διαχείριση του στρες είναι το κλειδί. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις δύσκολες καταστάσεις που μας φέρνει η ζωή, αλλά μπορούμε να μάθουμε δεξιότητες που ενισχύουν την ικανότητά μας να το διαχειριζόμαστε και ακόμη και να ανακάμπτουμε και να ευημερούμε.