Πέτρα στο νεφρό: Γιατί είναι πιθανότερη το καλοκαίρι

Τα περιστατικά νεφρολιθίασης, όπως λέγεται η πάθηση, παρουσιάζουν σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια (σύμφωνα με μερικές έρευνες φτάνει το 30%), εξαιτίας κυρίως της ακολούθησης μιας διατροφής με πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη ή/και αλάτι και πολλές ζωικές πρωτεΐνες (π.χ. κρέατα). Ωστόσο για την θερινή αύξηση των κρουσμάτων, ο κύριος ένοχος είναι η αφυδάτωση.

Όπως εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος Δρ. Ηρακλής Πούλιας, πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, καθώς αυξάνεται η περιβαλλοντική θερμοκρασία, ιδρώνουμε περισσότερο και έτσι έχουμε μεγάλες απώλειες υγρών. Εάν τα υγρά αυτά δεν αναπληρώνονται, τα παραγόμενα ούρα είναι «συμπυκνωμένα» και περιέχουν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις από τα άλατα που δημιουργούν τις πέτρες. «Για να καταλάβει κάποιος αν ενυδατώνεται καλά, δεν έχει παρά να κοιτάξει το χρώμα των ούρων του: αν είναι σχεδόν διάφανο, πίνει άφθονα υγρά, ενώ αν κίτρινο ή σκούρο κίτρινο, δεν πίνει αρκετά», συνιστά.

Τι είναι όμως οι πέτρες στα νεφρά και πώς δημιουργούνται;

«Ο οργανισμός αφομοιώνει από τα τρόφιμα τα συστατικά που του χρειάζονται και αποβάλλει στα ούρα όσα είναι περιττά», απαντά ο Δρ. Πούλιας. «Οι λίθοι σχηματίζονται όταν ορισμένες από τις αποβαλλόμενες ουσίες (όπως το ασβέστιο και τα οξαλικά και τα φωσφορικά άλατα) βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις και στο κατάλληλο περιβάλλον ούρων, με αποτέλεσμα την κρυσταλλοποίησή τους. Ανάλογα με τις ουσίες που έχουν κρυσταλλοποιηθεί, οι νεφρικοί λίθοι χωρίζονται σε λίθους ασβεστίου (οξαλικού και φωσφορικού), λίθους ουρικού οξέος, φλεγμονώδεις λίθους και λίθους κυστίνης».

Οι λίθοι ασβεστίου είναι οι πιο συνηθισμένοι (80% των περιπτώσεων) και συχνά δημιουργούνται σε αλκαλικό περιβάλλον ούρων (λίθοι φωσφορικού ασβεστίου). Αντίστοιχα, οι λίθοι ουρικού οξέος συνήθως δημιουργούνται όταν υπάρχει αυξημένη συγκέντρωση ουρικού οξέος στα ούρα και όξινο περιβάλλον ούρων. Ωστόσο αν υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη συγκέντρωση ουρικού οξέος στα ούρα, από μόνη της είναι ικανή να προκαλέσει κρυστάλλωση και ανάπτυξη λίθων (την αποβολή ουρικού οξέος στα ούρα αυξάνουν τα διαιτολόγια με υπερβολικά πολλές ζωικές πρωτεΐνες, όπως κρέας, ψάρι, οστρακοειδή κ.λπ.).

Οι φλεγμονώδεις λίθοι αναπτύσσονται σε χρόνιες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, επομένως «η επιμελής αντιμετώπισή τους προφυλάσσει από την ανάπτυξη λιθίασης», συνεχίζει ο Δρ. Πούλιας. Όσον αφορά τους λίθους κυστίνης, «αυτοί οφείλονται σε γενετική διαταραχή κατά την οποία παρατηρείται διαφυγή του συγκεκριμένου αμινοξέος από τους νεφρούς και υπερσυγκέντρωση στα ούρα με αποτέλεσμα την ανάπτυξη κρυστάλλων».

Υπολογίζεται ότι πάνω από ένας στους δέκα ενήλικες εκδηλώνουν τουλάχιστον μία νεφρολιθίαση στη διάρκεια της ζωής τους, με το τουλάχιστον 65% των πασχόντων να είναι άνδρες. Η μέση ηλικία εμφάνισης της πέτρας για πρώτη φορά είναι τα 30-40 έτη για τους άνδρες και τα 35-55 έτη για τις γυναίκες, αλλά πολύ συχνές είναι και σε νεότερα άτομα.

Σε μία στις δύο περιπτώσεις, οι λίθοι υποτροπιάζουν μέσα σε μία δεκαετία, ενώ στο 75% των περιπτώσεων υποτροπιάζουν μέσα σε μία 20ετία.

Συμπτώματα και διάγνωση

Η νεφρολιθίαση συχνά δεν προκαλεί συμπτώματα, αλλά μπορεί και να εκδηλωθεί με πόνο, αίμα στα ούρα (αιματουρία) ή και με ουρολοίμωξη.

Η πέτρα δημιουργείται στα ούρα, που με τη σειρά τους παράγονται στους νεφρούς. Από εκεί, καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη μέσα από τους ουρητήρες (είναι δύο «σωληνάκια» που ενώνουν τους νεφρούς με την κύστη). Για να προκαλέσει μία πέτρα συμπτώματα, θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη (συνήθως με διάμετρο πάνω από 4 χιλιοστά) ώστε να δυσκολεύεται να περάσει από τον ουρητήρα ή/και να του προκαλέσει απόφραξη.

Η απόφραξη με τη σειρά της οδηγεί στην διάταση του ουρητήρα και του νεφρού, επειδή τα ούρα μένουν στάσιμα (η κατάσταση αυτή λέγεται στάση ούρων). Η διάταση του ουρητήρα και του νεφρού λέγεται υδρονέφρωση και συνοδεύεται από σπασμό και πόνο στην νεφρική χώρα.

Ο αιφνίδιος αυτός πόνος, που αντανακλάται στη βουβωνική χώρα ή στο όσχεο και συνοδεύεται από μικρή ή μεγάλη αιματουρία, ναυτία και έμετο ονομάζεται κολικός του νεφρού και οφείλεται στην απόφραξη του ουρητήρα.

Η διάγνωση της νεφρολιθίασης γίνεται με απεικονιστικές εξετάσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η απλή ακτινογραφία νεφρών-ουρητήρων-κύστης (οι γιατροί την αποκαλούν ΝΟΚ), το υπερηχογράφημα νεφρών και η αξονική τομογραφία με την οποία εντοπίζεται η ακριβής θέση της πέτρας.

Η θεραπεία του κολικού συνήθως είναι φαρμακευτική (π.χ. αναλγητικά, σπασμολυτικά, αντιβιοτικά), αλλά αν ο πόνος λόγω απόφραξης επιμένει και αναπτυχθεί φλεγμονή με πυρετό απαιτείται τοποθέτηση ουρητηρικού καθετήρα για άμεση αποσυμφόρηση του νεφρού. Εάν οι απεικονιστικές εξετάσεις αποκαλύψουν έναν λίθο, μπορεί να απαιτηθεί πρόσθετη θεραπεία αναλόγως με το μέγεθος και τη θέση του (π.χ. εξωσωματική λιθοτριψία, διαδερμική λιθοτριψία ή ενδοσκοπική ουρητηρολιθοτριψία).

Η πρόληψη

Πολλοί άνθρωποι που έχουν βιώσει κολικό του νεφρού λένε ότι είναι ένας από τους χειρότερους πόνους, καθώς οι λίθοι συχνά είναι οδοντωτοί και «σκαλώνουν» στον στενό αυλό του ουρητήρα. Επομένως, αξίζει τον κόπο να λαμβάνουμε απλά μέτρα για να προστατευόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο.

Ορισμένες διατροφικές συνήθειες συμβάλλουν σημαντικά στην πρόληψη της νεφρολιθίασης. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε, ειδικά τώρα το καλοκαίρι, είναι να πίνουμε άφθονα υγρά, αλλά κυρίως νερό.

«Τουλάχιστον 2,5 λίτρα υγρά το 24ωρο είναι απαραίτητα για να αραιώνουν τα συστατικά της κρυστάλλωσης στα ούρα και έτσι να μειώνεται ο κίνδυνος λιθίασης», λέει ο Δρ. Πούλιας. «Όμως όσοι γυμνάζονται ή έχουν βαρύ, χειρωνακτικό επάγγελμα μπορεί να χρειάζονται ακόμα μεγαλύτερη ποσότητα».

Για τον ίδιο λόγο καλό είναι να πίνουμε και ένα ποτήρι φυσικό χυμό από πορτοκάλι ή άλλο εσπεριδοειδές την ημέρα (χωρίς προσθήκη ζάχαρης). Απαραίτητο είναι ακόμα να αποφεύγουμε τα πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα (κατά κανόνα περιέχουν πολύ αλάτι), να χρησιμοποιούμε ελάχιστο έως καθόλου επιτραπέζιο αλάτι στο μαγείρεμα και στο σερβίρισμα του φαγητού, καθώς και να μην κάνουμε υπερκατανάλωση ασβεστίου (οι ενήλικες χρειάζονται δύο-τρία γαλακτοκομικά την ημέρα).

Διαβάστε επίσης:

Λοίμωξη στα νεφρά: Τα προειδοποιητικά συμπτώματα που δεν πρέπει να αγνοήσετε

Νεφρά: 4 τρόποι για να τα κρατήσετε υγιή για πάντα