Γιατί αρχίσαμε να φιλιόμαστε -Η άγνωστη προέλευση του φιλιού

Λιγότερες από τις μισές ανθρώπινες κοινωνίες φιλιούνται με τα χείλη, σύμφωνα με μια εκτενή μελέτη 168 πολιτισμών από όλο τον κόσμο. Και οι θεωρίες προς αμφότερες τις κατευθύνσεις είναι δυο.

Η Ίνγκριντ Μπέργκμαν λέγεται ότι έχει εκφέρει έναν από τους πιο αξιοσημείωτους ορισμούς της πράξης του αγγίγματος των χειλιών: «Το φιλί είναι ένα υπέροχο τέχνασμα που σχεδιάστηκε από τη φύση για να σταματήσει την ομιλία όταν οι λέξεις γίνονται περιττές».

Πάντως, ο William Jankowiak, καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νεβάδα Λας Βέγκας, διαπίστωσε ότι μόνο το 46% των ανθρώπινων κοινωνιών σήμερα χρησιμοποιεί το φιλί με τα χείλη με ρομαντική έννοια, εξαιρουμένων περιστάσεων όπως το φιλί γονέα-παιδιού ή των τυπικών εγκάρδιων χαιρετισμών.

Υπάχρουν δύο θεωρίες για το γιατί οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να φιλιούνται και αμφότερες πηγάζουν από την ιδέα ότι ως μωρά έχουμε μια έμφυτη προτίμηση στο άγγιγμα των χειλιών.

Στη μία περίπτωση, μπορεί να οφείλεται στο ότι συνδέουμε το άγγιγμα των χειλιών με το θηλασμό, και αυτό το αντανακλαστικό είναι έμφυτο σε όλους. Υπάρχει επίσης η άποψη ότι οι μητέρες και τα παιδιά τους συνδέονται με το φιλί χείλος με χείλος εξαιτίας κάτι που ονομάζεται «μεταφορά τροφής πριν από τη μάθηση». Οι μητέρες των αρχαίων προγόνων μας μπορεί να μας προμάσησαν την τροφή μας στα πρώτα μας χρόνια και να τη μετέφεραν απευθείας στο στόμα μας. Αυτό είναι κάτι που παρατηρείται στους πλησιέστερους προγόνους μας – τους χιμπατζήδες – καθώς και σε άλλους μεγάλους πιθήκους.

Θέμα οικειότητας και αισθησιασμού

«Νομίζω όμως ότι το κλειδί για το ανθρώπινο συνήθειο του φιλιού – ή την απουσία του – είναι ότι ο αισθησιασμός των ανθρώπων μπορεί να ικανοποιηθεί με πολλούς άλλους τρόπους εκτός από το φιλί», λέει ο Jankowiak.

Οι πολιτισμοί που δεν φιλούν χείλη με χείλη βρίσκουν άλλους τρόπους για να είναι οικείοι, λέει η συγγραφέας Sheril Kirshenbaum. «Υπάρχει το φιλί της Μαλαισίας που περιέγραψε ο Δαρβίνος, όπου οι γυναίκες κάθονταν οκλαδόν στο έδαφος και οι άνδρες κρέμονταν από πάνω τους παίρνοντας, λέει, ένα δείγμα από το άρωμα της συντρόφου τους».

Στα νησιά Trobriand, στα ανοικτά των ανατολικών ακτών της Παπούα-Νέας Γουινέας, οι εραστές φιλιούνται καθισμένοι πρόσωπο με πρόσωπο και τσιμπώντας ο ένας τις βλεφαρίδες του άλλου, «κάτι που νομίζω ότι σε πολλούς από εμάς σήμερα δεν ακούγεται δα σαν… το αποκορύφωμα του ρομαντισμού ή του αισθησιασμού», λέει η Kirshenbaum.

Αυτό που είναι σημαντικό με το φιλί χείλη-στο-χειλί και με άλλα είδη φιλιού είναι ότι η στιγμή αφορά την ανταλλαγή στενών, προσωπικών πληροφοριών για τον άλλον.

Το φιλί με το να πιέζουμε τα χείλη μας μεταξύ τους είναι μια σχεδόν μοναδικά ανθρώπινη συμπεριφορά. Αν το φιλί έχει εξελικτικό σκοπό, γιατί δεν βλέπουμε περισσότερα ζώα να φιλιούνται;

Η Melissa Hogenboom απάντησε σε αυτό το ερώτημα για το BBC Earth το 2015. Ένας από τους λόγους για τους οποίους ίσως αναγκαστήκαμε να πλησιάσουμε το πρόσωπο του συντρόφου μας είναι για να τον μυρίσουμε καλά. Η μυρωδιά μπορεί να αποκαλύψει ένα σωρό χρήσιμες πληροφορίες: διατροφή, παρουσία ασθενειών, διάθεση και συγγένεια, για να αναφέρουμε μερικές. Πολλά ζώα όμως έχουν πολύ πιο εξελιγμένες αισθήσεις όσφρησης από εμάς, οπότε δεν χρειάζεται να είναι τόσο κοντά.

Η πρώτη ιστορική αναφορά σε ρομαντικό φιλί

Αν θέλουμε να πάμε πίσω στην πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά ρομαντικού φιλιού, πρέπει να ανατρέξουμε στα σφηνοειδή κείμενα πάνω σε πήλινες πινακίδες που χρονολογούνται πριν από περισσότερα από 4.500 χρόνια.

«Ένα φιλί μπορεί να αφήσει πίσω του κάτι περισσότερο από τη μαγεία της στιγμής. Οι αναμνήσεις μπορεί να συμπληρωθούν από τον έρπητα του στόματος ή τον ιό Epstein-Barr. Εικάζεται ότι οι Νεάντερταλ και οι σύγχρονοι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν αγγίξει τα χείλη τους πριν από περισσότερα από 100.000 χρόνια λόγω της παρουσίας του μικροβίου Methanobrevibacter oralis και στα δύο είδη», λέει ο Troels Pank Arbøll, Ασσυριολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, ο οποίος μελετά την Ιστορία της Ιατρικής στην αρχαία Μεσοποταμία και μίλησε στο Scientific American για την αρχαία προέλευση του ρομαντικού φιλιού.

Οι παλαιότερες μαρτυρίες βρίσκονται σε μια γλώσσα που ονομάζεται Σουμεριακή. Και λίγο αργότερα, βρήκαμε επίσης κάποια αποσπάσματα γραμμένα σε μια αρχαία σημιτική γλώσσα που ονομάζεται Ακκαδική, η οποία συγγενεύει με την εβραϊκή και την αραβική.

Κάπου πριν από το 2500 π.Χ. αρχίζουμε να βρίσκουμε αυτά τα μυθολογικά κείμενα καταγεγραμμένα – αφηγήσεις για θεούς, καθώς και ξόρκια. Σε αυτές τις αφηγήσεις βρίσκουμε συνουσία και φιλιά, οπότε αυτό μας δείχνει ότι πρόκειται ξεκάθαρα για σεξουαλικό φιλί.