Γιατί τα τρόφιμα χαλάλ εξελίσσονται σε παγκόσμια τάση διατροφής

Τρόφιμα χαλάλ. Τα συγκεκριμένα προϊόντα βρίσκονται σε τραπέζια Μουσουλμάνων και εναρμονίζονται πλήρως με τις επιταγές που πηγάζουν από το Κοράνι. Το στοιχείο, το οποίο τα διαφοροποιεί από όλα τα υπόλοιπα τρόφιμα στον κόσμο, είναι ο τρόπος παραγωγής ή σφαγής -όταν πρόκειται για ζώα- και σε κάθε περίπτωση τα συστατικά που περιέχουν.

Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης
Φωτογραφίες: Γιάννης Κέμμος
Γραφικά: Βασιλική Αθανασοπούλου

Σε μία προσπάθεια να αναλύσουμε τι είναι τα τρόφιμα χαλάλ, θα λέγαμε ότι σε γενικές γραμμές είναι αυτά τα οποία σύμφωνα με τη μουσουλμανική θρησκεία δεν απαγορεύονται από το Κοράνι. Ξεκινώντας λοιπόν από τη βάση ότι το ιερό βιβλίο του Ισλάμ απαγορεύει την κατανάλωση χοιρινού κρέατος και των παραγώγων του, καθώς και το αλκοόλ, τότε μπορούμε υποθέσουμε ότι ένα τρόφιμο που είναι χαλάλ δεν περιέχει ούτε λίπος χοιρινού, ούτε όμως και κάποιο ίχνος αλκοόλ.

Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρεις φορείς πιστοποίησης χαλάλ εκ των οποίων η μία βρίσκεται στη μουφτεία της Κομοτηνής.

Ο σύμβουλος εξαγωγών, Θωμάς Βασσάρας, εκπρόσωπος της εταιρείας Halal Certification Services με έδρα την Ελβετία, εξηγεί στο newsbeast.gr ότι χαλάλ μπορεί να είναι ένα τρόφιμο από τη στιγμή που είναι αγνό και συνάδει με τους θρησκευτικούς τύπους των μουσουλμάνων.

«Ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησαν να πιστοποιούνται τα τρόφιμα ως χαλάλ ήταν ότι παλαιότερα οι Μουσουλμάνοι γνώριζαν με ακρίβεια τι υλικά χρησιμοποιούσαν. Πλέον ο σύγχρονος τρόπος παραγωγής, δεδομένου ότι είναι ιδιαίτερα περιπλεγμένος, δεν τους επιτρέπει να έχουν ακριβή γνώση των συστατικών που καταναλώνουν. Έτσι, η μουσουλμανική κοινότητα αναθέτει σε ένα φορέα την υποχρέωση να εντοπίσει ποια συστατικά ενός τροφίμου είναι μεμπτά σύμφωνα με τη μουσουλμανική θρησκεία».

Μουσουμάνοι: Το ¼ του πληθυσμού της γης έως το 2030

Τα τρόφιμα χαλάλ τείνουν να εξελιχθούν σε παγκόσμια τάση. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα έρευνα της Mastercard, έως και το 2030, οι Μουσουλμάνοι θα αποτελούν το ¼ του πληθυσμού της Γης, ενώ αυτή τη στιγμή είναι ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους πληθυσμούς στον πλανήτη. Συγκεκριμένα οι Χριστιανοί υπολογίζονται σε 2,4 δισεκατομμύρια, ενώ οι Μουσουλμάνοι σε 1,8 δισεκατομμύρια συνολικού πληθυσμού.

Ο μουσουλμανικός κόσμος σε αριθμούς

• 117 εκατ. μουσουλμάνοι ταξιδιώτες διεθνώς
• Εκτίμηση για 168 εκατ. ταξιδιώτες έως το 2020
• Εκτιμώμενα έσοδα παγκοσμίως το 2020 από μουσουλμάνους τουρίστες: 200 δισ. δολάρια
• Μουσουλμάνοι: Το ¼ του παγκόσμιου πληθυσμού το 2030
• Περισσότεροι από 50 εκατομμύρια Μουσουλμάνοι στην Ευρώπη
• Ρυθμός αύξησης πληθυσμού: 140% την τελευταία δεκαετία

Οι 10 κορυφαίοι προορισμοί Μουσουλμάνων (ισλαμικά κράτη)

1. Μαλαισία
2. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
3. Τουρκία
4. Ινδονησία
5. Κατάρ
6. Σαουδική Αραβία
7. Ομάν
8. Μαρόκο
9. Ιορδανία
10. Μπαχρέιν

Οι 10 κορυφαίοι προορισμοί Μουσουλμάνων (μη ισλαμικά κράτη)

1. Σινγκαπούρη
2. Ταϊλάνδη
3. Ηνωμένο Βασίλειο
4. Νότια Αφρική
5. Χονγκ Κονγκ
6. Γαλλία
7. Ταϊβάν
8. Ιαπωνία
9. Σρι Λάνκα
10. ΗΠΑ

* Έρευνα Mastercard (δημοσίευση 2016)

Όπως επισημαίνει ο κύριος Βασσάρας, το χαλάλ εμφανίζει διαρκώς αυξανόμενη αναγνωσιμότητα παγκοσμίως . «Παράδειγμα αποτελούν οι Μουσουλμάνοι της Γερμανίας, οι οποίοι δεν είναι προσηλωμένοι στη θρησκεία με την ίδια αυστηρότητα όπως άλλοι λαοί. Έτσι, πριν από δύο χρόνια αρκούνταν να λαμβάνουν ένα πιστοποιητικό από κάποια εταιρεία παραγωγής, που βεβαίωνε ότι το μοσχάρι από το οποίο παράγεται η κυμαδόπιτα είναι χαλάλ. Σταδιακά τα δεδομένα μεταβλήθηκαν. Έτσι, τα τελευταία δύο χρόνια οι μουσουλμάνοι της Γερμανίας ζητούν να είναι το κρέας πιστοποιημένο από επίσημους φορείς.

Στη συνέχεια μπορούμε να δούμε με βάση το διάγραμμα, την κατανομή της παγκόσμιας πίτας σε ό,τι αφορά το τζίρο των τροφίμων που καταναλώνονται…

* Μελέτη Τhomson Reuters

Σύμφωνα με το Κοράνι απαγορεύεται η κατανάλωση:

• Ψόφιων ζώων
• Αίματος
• Χοιρινού κρέατος
• Ζώου που έχει αφιερωθεί σε άλλον Θεό
• Ζώου που θανατώθηκε με στραγγαλισμό ή άλλο βίαιο τρόπο

«Ο Θεός και για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες της Βίβλου είναι ο ίδιος (εβραϊκή, χριστιανική και μουσουλμανική θρησκεία). Επομένως ό,τι ζώο έχει αφιερωθεί στο Θεό από χριστιανό σφαγέα, είναι κατάλληλο για τους Μουσουλμάνους και αντίστροφα. Παρόλ’ αυτά δεν μπορεί να πιστοποιηθεί ως χαλάλ, για λόγους που σχετίζονται με τη διαδικασία πιστοποίησης. Είναι χαρακτηριστικό όμως ότι πολλοί Μουσουλμάνοι οι οποίοι διαβιούν στην Ελλάδα, γνωρίζουν τη συγκεκριμένη παράμετρο, γι’ αυτό και καταναλώνουν αρνί ή και κοτόπουλο ακόμα και αν δεν είναι πιστοποιημένα ως χαλάλ. Επί της ουσίας γνωρίζουν ότι η σφαγή πραγματοποιείται από Χριστιανό Ορθόδοξο, ο οποίος αφιερώνει το ζώο στον ίδιο Θεό με το δικό τους», διευκρινίζει ο Θωμάς Βασσάρας.

Η σφαγή χαλάλ

«Σε ό,τι αφορά τη σφαγή υπάρχει απαίτηση για την αποστράγγιση του αίματος, κάτι που συμβαίνει και με το δικό μας φαγητό. Σύμφωνα με τους Μουσουλμάνους κατά τη σφαγή του ζώου, θα πρέπει να λειτουργεί η καρδιά, γεγονός το οποίο εξασφαλίζει ότι θα αφαιρεθεί πλήρως το αίμα από το σφάγιο. Η μουσουλμανική θρησκεία ζητάει επί της ουσίας να γίνεται με καθαρό τρόπο η κοπή των τεσσάρων αρτηριών, ώστε να μπορέσει η καρδιά να αποβάλει ορθά το αίμα. Σε καμία θρησκεία, καθώς και στη χριστιανική δεν σκοτώνουν το ζώο πριν το σφάξουν, καθότι εάν σταματήσει να λειτουργεί η καρδιά δεν αποστραγγίζεται το αίμα. Οι Μουσουλμάνοι για παράδειγμα, υποστηρίζουν ότι το ζώο θα πρέπει να σφάζεται ζωντανό. Κάτι ανάλογο ισχύει και στη χριστιανική πρακτική. Γι’ αυτό και το ζώο αναισθητοποιείται πριν σφαγιαστεί. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στα σφαγεία χαλάλ, με τη διαφορά ότι η αναισθητοποίηση του ζώου πρέπει να είναι αναστρέψιμη. Αυτό σημαίνει ότι εάν δεν σφαγιαστεί για κάποιο λόγο το ζώο, μπορεί να συνέλθει σταδιακά και να συνεχίσει χωρίς καμία επιπλοκή τη ζωή του», εξηγεί.

Η ηλεκτρική αναισθησία

Όπως επισημαίνει ο υπεύθυνος του ελληνικού φορέα πιστοποίησης, η αναισθησία που γίνεται αποδεκτή ως χαλάλ είναι η ηλεκτρική αναισθησία, η οποία χρησιμοποιείται κατά κόρον στα μικρά ζώα, με εξαίρεση το μοσχάρι όπου το ζώο νεκρώνει εγκεφαλικά με τη χρήση πιστολιού.

Χαλάλ είναι επίσης τα τρόφιμα, τα οποία δεν περιέχουν αλκοόλ ως διαλύτη χρωμάτων ή αρωμάτων, δεδομένου ότι τα συστατικά που διαλύονται σε αλκοόλ είναι οικονομικότερα σε σχέση με εκείνα, τα οποία διαλύονται σε νερό. Η χαμηλότερη τιμή των πρώτων είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότερες βιομηχανίες τροφίμων χρησιμοποιούν πρόσθετα που διαλύονται σε αλκοόλ.

Σε αυτή την περίπτωση η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει τη δυνατότητα σε μια βιομηχανία να μην αναγράφει ότι το προϊόν της περιέχει τη συγκεκριμένη ελάχιστη ποσότητα αλκοόλ από τη στιγμή που δεν υπερβαίνει τα 0,05% του προϊόντος. Γι’ αυτό και οι Μουσουλμάνοι απαγορεύεται να καταναλώσουν ένα χυμό του εμπορίου, ο οποίος πιθανότατα περιέχει έστω και τη συγκεκριμένη ελάχιστη ποσότητα αλκοόλ.

Χαλάλ εν ολίγοις είναι οτιδήποτε δεν αποκλείεται ως τρόφιμο από το Κοράνι και μπορεί να πιστοποιηθεί.

Το Κοράνι αναφέρει επίσης ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρέσει τη ζωή ενός ζώου χωρίς λόγο. Ο άνθρωπος επομένως κυνηγάει με αποκλειστικό σκοπό τη διατροφή του.

Τι δεν είναι χαλάλ

Η πυτιά

Σε κάθε περίπτωση ένα από τα ζωικά παράγωγα, τα οποία δεν καταναλώνουν οι μουσουλμάνοι εάν δεν είναι χαλάλ, είναι η πυτιά, η οποία χρησιμοποιείται κατά την παρασκευή γαλακτοκομικών. Η πυτιά πρέπει να είναι πιστοποιημένη κατά χαλάλ, καθότι το συγκεκριμένο ένζυμο του μοσχαριού προέρχεται από το στομάχι του ζώου. Επομένως η σφαγή του ζώου οφείλει να πραγματοποιείται με τη χαλάλ μέθοδο που αναφέραμε προηγουμένως. Επίσης υπάρχει και η πυτιά (φυτικής προέλευσης), η οποία καλλιεργείται.

Η ζελατίνη

Χαλάλ όμως δεν θεωρούνται και πολλά από τα συντηρητικά των τροφίμων, γνωστά με το πρόθεμα «Ε», για τα οποία κατά την παραγωγική διαδικασία χρησιμοποιούνται αλκοόλ ή ζωικά παράγωγα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα συντηρητικού τύπου «Ε» είναι η ζελατίνη, η οποία χρησιμοποιείται σε πολλά τρόφιμα και προέρχεται από λίπος ζώου.

Το καθεστώς στην Ελλάδα

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ο κύριος Βασσάρας εξηγεί ότι οι επιχειρήσεις στην εσωτερική αγορά δεν γνωρίζουν με σαφήνεια τι σημαίνει ο όρος χαλάλ. Ωστόσο έχουν πιστοποιηθεί σχεδόν 70-80 επιχειρήσεις για την παραγωγή τροφίμων χαλάλ στη χώρα μας, το 80% των οποίων είναι εξαγωγικές.

Η νομοθεσία

Παγκοσμίως εφαρμόζονται τριών διαφορετικών ειδών νομοθετικά καθεστώτα σε σχέση με τα τρόφιμα χαλάλ. Η πιο περιοριστική νομοθεσία ορίζει ότι δεν επιτρέπεται η εισαγωγή τροφίμων, τα οποία δεν είναι πιστοποιημένα ως χαλάλ. Εφαρμόζεται στην Αλγερία από το 2015 και στην Ινδονησία, σε νόμο ο οποίος πρόκειται να εφαρμοστεί και προβλέπει ότι από το 2016 θα ισχύει στα τρόφιμα, από το 2017 σε όλα τα καλλυντικά και από το 2018 σε όλα τα υπόλοιπα προϊόντα (π.χ. φαρμακευτικά παράγωγα) , τα οποία θα πρέπει να είναι υποχρεωτικά πιστοποιημένα κατά χαλάλ για να εισαχθούν στις χώρες αυτές.

Ένα διαφορετικό καθεστώς νομοθεσίας εφαρμόζεται σε όλες τις μουσουλμανικές χώρες. Σε αυτή την περίπτωση επιτρέπεται η εισαγωγή οποιουδήποτε προϊόντος (σε ορισμένες από αυτές τις χώρες εξαιρείται η εισαγωγή χοιρινού). Όμως, εάν κάποιος θελήσει να αναγράψει σε ένα προϊόν ότι είναι χαλάλ, θα πρέπει να είναι πιστοποιημένο έστω κι από το μουφτή, κάτι που επιτρέπεται από το Κοράνι

Στην τελευταία περίπτωση, ο νόμος που εφαρμόζεται σε χώρες όπως η Μαλαισία, η Σιγκαπούρη, η Ταϊλάνδη και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (από το 2017), ορίζει ότι θα πρέπει οι εξαγωγείς να είναι πιστοποιημένοι από συγκεκριμένους φορείς. Ωστόσο επιτρέπεται η εισαγωγή προϊόντων που δεν είναι χαλάλ. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν στα Εμιράτα, ειδικοί χώροι σε σούπερ μάρκετ, οι οποίοι φιλοξενούν χοιρινό κρέας και τα παράγωγά του.

Σημειώνεται τέλος ότι σε χώρες της Ευρώπης, ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα, δεν υφίσταται συγκεκριμένη νομοθεσία σχετικά με τα χαλάλ.