Η κλασική ταινία των Χριστουγέννων που λογοκρίθηκε από το FBI

Θεωρείται μία από τις καλύτερες ταινίες που έχουν δημιουργηθεί στην ιστορία της έβδομης τέχνης με θέμα τα Χριστούγεννα. Ένα φιλμ που στην εποχή του δεν είχε την αναγνώριση που άξιζε όμως κατάφερε μετά από δεκαετίες να γίνει τηλεοπτική επιτυχία και να μεταδίδεται ανελλιπώς.

Ο λόγος για το «Μία Υπέροχη Ζωή» (It’s a Wonderful Life).

Ο Τζορτζ Μπέιλι (Τζέιμς Στιούαρτ) είναι ένας καλόκαρδος, συμπονετικός άνθρωπος που νοιάζεται πάντα για τους συνανθρώπους του βάζοντας στην άκρη τα δικά τους όνειρα και τις δικές του ανάγκες. Παραμονή των Χριστουγέννων, απογοητευμένος και πιεσμένος από οικονομικά χρέη αρχίζει και σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο να βάλει τέλος στη ζωή του. Εκείνη λοιπόν τη στιγμή διαλέγει για να εμφανιστεί μπροστά στον Τζορτζ Μπέιλι, ο φύλακας άγγελός του για να του επισημάνει πόσο αναγκαίος είναι για τη ζωή των αγαπημένων του ανθρώπων αλλά και των συνανθρώπων του.

Ο Φρανκ Κάπρα, σκηνοθετεί το 1946 μία κλασσική και πάντα επίκαιρη ταινία, που μιλάει στην καρδιά του θεατή. Η υπόθεση βασίστηκε στο διήγημα του Φίλιπ Βαν Ντόρεν Στερν «Το Καλύτερο Δώρο» με το σενάριο να έχει περάσει αρκετές φάσεις επεξεργασίας και αλλαγών μέχρι να πάρει την τελική του μορφή. Ο Στερν χρειάστηκε τέσσερα χρόνια να γράψει τις σχεδόν 4.000 λέξεις της ιστορίας του.

Το 1943 ολοκλήρωσε το διήγημά του αλλά δεν κατάφερε να βρει εκδότη. Αποφάσισε να τυπώσει 200 κάρτες με την ιστορία και τις έστειλε σε συγγενείς και φίλους σαν χριστουγεννιάτικο δώρο. Μία από τις κάρτες έπεσε στα χέρια του Ντέιβιντ Χέμπστεντ, παραγωγού της κινηματογραφικής εταιρίας «RKO». Ο Χέμπστεντ την έδειξε στον ηθοποιό Κάρι Γκράντ, αγόρασε τα δικαιώματα της ιστορίας και αμέσως ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την κινηματογραφική μεταφορά του διηγήματος. Όμως η παραγωγή πάγωσε.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1945, η εταιρία παραγωγής «Liberty Films», ανέθεσε στον Φρανκ Κάπρα τη σκηνοθεσία. Μέχρι να προβληθεί στη μεγάλη οθόνη, έγιναν πολλές «επεμβάσεις» στο πρωτότυπο σενάριο, ενώ αρκετοί ήταν οι σεναριογράφοι που δούλεψαν πάνω σε αυτό, μεταξύ των οποίων το δίδυμο Φράνσις Γκούντριχ και Άλμπερτ Χάκετ, Ντόροθυ Πέρκινς και ο Ντάλτον Τράμπο.

Η αφηγηματική ικανότητα του Φρανκ Κάπρα μαζί με το υπέροχο καστ ηθοποιών που έχει στη διάθεσή του, καταφέρνει να δημιουργήσει μία ταινία που έμεινε για πάντα στην ιστορία.

Τα γυρίσματα της ταινίας ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του 1946. Ο προϋπολογισμός του έργου άγγιζε τα 3,7 εκατομμύρια, ποσό αρκετά μεγάλο για εκείνη την εποχή. Στα γυρίσματα της ταινίας σημειώθηκαν και κάποιες κινηματογραφικές πρωτοπορίες. Καθώς η ιστορία εκτυλισσόταν καταχείμωνο, αλλά τα γυρίσματα έγιναν το καλοκαίρι, η παραγωγή έπρεπε να βρει έναν τρόπο να αποτυπώσει τα χιονισμένα πλάνα. Μέχρι τότε, χρησιμοποιούσαν χρωματισμένα δημητριακά για ψεύτικο χιόνι. Ο ήχος όμως που προκαλούσαν, αποτελούσαν πρόβλημα για τον Φρανκ Κάπρα κι έτσι ο σκηνοθέτης, που είχε εκπαιδευτεί και σαν μηχανικός, συνεργάστηκε με τον υπεύθυνο των ειδικών εφέ, Ράσελ Σέρμαν και δημιούργησαν έναν νέο τύπο τεχνητού χιονιού. Ένα μείγμα αφρού που χρησιμοποιούταν στους πυροσβεστήρες, με ζάχαρη και νερό.

Πέρα από ελάχιστες ενθαρρυντικές κριτικές, λίγοι εκτίμησαν το έργο του Φρανκ Κάπρα. Η προβολή της ταινίας θεωρήθηκε εισπρακτική αποτυχία. Η εταιρία παραγωγής έχασε περίπου μισό εκατομμύριο δολάρια.

Η αναγνώριση άρχισε όταν η «Υπέροχη Ζωή» προτάθηκε για πέντε Όσκαρ. Στις κατηγορίες, σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας για τον Φρανκ Κάπρα, ερμηνείας για τον Τζέιμς Στιούαρτ, μοντάζ για τον Γουίλιαμ Χόρνμπεκ και ήχου για τον Τζον Άλαμπεργκ. Αν και η ταινία ήταν προγραμματισμένη να βγει στις αμερικανικές αίθουσες τον Ιανουάριο του 1947, η πρώτη της προβολή πραγματοποιήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1946, για να προλάβει την «κούρσα» των Όσκαρ. Αυτό βέβαια αποδείχτηκε μια λανθασμένη κίνηση, καθώς την ίδια χρονιά ήταν υποψήφια για τα χρυσά αγαλματίδια μία ακόμη θρυλική ταινία, «Τα καλύτερα Χρόνια της Ζωής μας» του Γουίλιαμ Γουάιλερ. Το έργο ισοπέδωσε την «Υπέροχη Ζωή», αποκτώντας 7 Όσκαρ. Ο Κάπρα βέβαια τον ίδιο χρόνο τιμήθηκε με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Σκηνοθεσίας.

Στα αρχικά σχέδια της παραγωγής για τον ρόλο του πρωταγωνιστή, προοριζόταν ο Κάρι Γκραντ. Φαίνεται όμως πως η επιλογή του Τζέιμς Στιούαρτ από τον Κάπρα, ήταν αρκετά ευφυής. Ο Τζέιμς Στιούαρτ διαχειρίζεται με χαρακτηριστική άνεση τις ψυχολογικές μεταπτώσεις του ήρωα τον οποίο ενσαρκώνει.

Όσο για την Ντόνα Ριντ που ερμηνεύει τον ρόλο της αγαπημένης συζύγου του πρωταγωνιστή, αν και δεν ήταν η πρώτη επιλογή του σκηνοθέτη, ο οποίος είχε σκοπό να επιστρατεύσει για άλλη μία φορά την Τζιν Άρθουρ (Jean Arthur), τα κατάφερε περίφημα.

Η ταινία «Μία Υπέροχη Ζωή» παρόλο που ήταν υποψήφια για πέντε Όσκαρ -μεταξύ των οποίων για Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία και Α’ Ανδρικού ρόλου – κάθε άλλο παρά ως εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία, αντιμετωπίστηκε στην εποχή της.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά ήρθε και το FBI και συγκεκριμένα η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών που την χαρακτήρισε ως «μεταφέρουσα φιλο-κομμουνιστικά μηνύματα» και «ολέθρια απειλή» του Αμερικανισμού. Η αιτιολογία ήταν πως το φιλμ δείχνει τον πρωταγωνιστή να προσφέρει τα πάντα στην κοινότητα που ζει, σε αντίθεση με τον τραπεζίτη, που παρουσιάζεται ως τσιγκούνης και φιλοχρήματος!

Το 1947 το FBI έγραφε: «Πρόκειται για κομμουνιστική διείσδυση στην κινηματογραφική βιομηχανία, καθώς οι προσπάθειες της να δυσφημίσει τους τραπεζίτες είναι προφανείς. Ο Λάιονελ Μπάριμορ (ο φιλοχρήματος Χένρι Πόττερ) σκιαγραφείται σαν τον Σκρουτζ, ώστε να είναι ο πιο μισητός άνθρωπος στην ταινία. Αυτό είναι ένα κοινό κόλπο που χρησιμοποιούν οι Κομμουνιστές».

Το αποτέλεσμα ήταν η ταινία να μείνει στην αφάνεια και το φιλμ να ξεχαστεί από κοινό και κριτικούς.

Όταν όμως στα τέλη της δεκαετίας του ’50 ξεκίνησε η προβολή της στην αμερικάνικη τηλεόραση, άρχισε σιγά σιγά, να γνωρίζει την επιτυχία που της έπρεπε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα προβλήματα που προκάλεσε στην εταιρία παραγωγής την έκαναν να μην ασχοληθεί με τα πνευματικά διακαιώματα του έργου. Η ταινία παιζόταν στην αμερικανική τηλεόραση την περίοδο των Χριστουγεννιάτικων διακοπών για 20 χρόνια χωρίς δικαιώματα.

Η επιτυχία της «Μίας Υπέροχης Ζωής» εκτοξεύτηκε και πλέον θεωρείται μια από τις θρυλικότερες ταινίες της αμερικανικής κινηματογραφίας. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την κατέταξε στην 11η θέση στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Έλαβε επίσης την πρώτη θέση στη λίστα του Αμερικανικού Ινστιτούτου, ως η ταινία με τη μεγαλύτερη επιρροή.