Συνήγορος του Πολίτη: Σοβαρές αδυναμίες στη φιλοξενία παιδιών προσφύγων και μεταναστών

Με πρωτοβουλία του Συνηγόρου του Πολίτη και με τη συμμετοχή τριών διεθνών οργανισμών (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, UNICEF και Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης) και 15 Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που παρέχουν σε πανελλήνιο επίπεδο υπηρεσίες για παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες, δημιουργήθηκε Δίκτυο για τα Δικαιώματα των Παιδιών που Μετακινούνται.

Στόχος του Δικτύου είναι η συστηματική συλλογή πληροφοριών, η ανταλλαγή ενημέρωσης, η ανάδειξη των σημαντικότερων παραβιάσεων των δικαιωμάτων των παιδιών και η από κοινού ανάπτυξη ενεργειών συνηγορίας για τη λήψη αναγκαίων μέτρων σε πεδία που παρατηρούνται σοβαρές θεσμικές ελλείψεις. Όπως αναφέρεται σε σχετικό δελτίο Τύπου, ανάμεσα στα ζητήματα που αναδείχθηκαν κατά τις πρώτες συναντήσεις του Δικτύου περιλαμβάνονται η απρόσκοπτη πρόσβαση των παιδιών στη διεθνή προστασία, η διασφάλιση της σχολικής φοίτησης και της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας όλων των παιδιών, η τήρηση των προβλεπόμενων διαδικασιών για την εκτίμηση της ηλικίας των ασυνόδευτων ανηλίκων, η επιτροπεία τους και η προστασία τους από διάφορες μορφές εκμετάλλευσης.

Εξάλλου, σε έκθεσή του που δημοσιεύεται σήμερα, ο Συνήγορος του Πολίτη αναφέρει στοιχεία, παρατηρήσεις και προτάσεις σχετικά με τον εντοπισμό και την καταγραφή του πληθυσμού των παιδιών που μετακινούνται από τρίτες χώρες. Οι διαπιστώσεις προέκυψαν από 85 επισκέψεις κλιμακίων του Συνηγόρου σε χώρους πρώτης υποδοχής, φιλοξενίας και κράτησης ανηλίκων προσφύγων και μεταναστών στην ηπειρωτική χώρα και τα νησιά και από σειρά συναντήσεων με υπηρεσίες και οργανώσεις, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν το 2016. Η έκθεση αφορά στην περίοδο Ιούλιος-Δεκέμβριος 2016 και εκπονήθηκε στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας του Συνηγόρου του Πολίτη με τη UNICEF για την ανάπτυξη του Μηχανισμού Παρακολούθησης της Κατάστασης των Παιδιών που Μετακινούνται στην Ελλάδα.

Η έκθεση κάνει λόγο για εντατική και πολύπλευρη προσπάθεια των οργάνων της ελληνικής πολιτείας να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών, ωστόσο, σημειώνει «σοβαρές αδυναμίες, που καθίστανται εμφανέστερες στη λειτουργία των δομών φιλοξενίας, τόσο στα νησιά, όσο και στην ενδοχώρα». Όπως επισημαίνεται, «η παραμονή του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού, περιλαμβανομένων παιδιών και ευάλωτων ομάδων, σε δομές που προορίζονταν για προσωρινή φιλοξενία -συχνά σε συνθήκες συνωστισμού, χωρίς πρόσβαση σε βασικές συνθήκες υγιεινής, με αυξημένους κινδύνους θυματοποίησης- συνεχίστηκε για πολλούς μήνες, έως τη σταδιακή εκκένωση αρκετών κέντρων προς το τέλος του έτους, λόγω δυσμενέστατων καιρικών συνθηκών».

Επίσης, τονίζεται ότι έως σήμερα δεν υφίσταται επίσημο σύστημα καταγραφής για τη συνεκτική συλλογή στοιχείων σχετικά με τη σύνθεση του πληθυσμού των παιδιών, ώστε να αξιολογούνται έγκαιρα οι ανάγκες παρεμβάσεων για τη διασφάλιση της προστασίας τους.

Τα αιτήματα ασύλου των ανηλίκων το 2016 φτάνουν περίπου στο 38% των συνολικών υποβληθέντων αιτημάτων, ενώ 2.352 αντιστοιχούν σε ασυνόδευτα παιδιά. Όπως υπογραμμίζεται, παρά τις προσπάθειες ενίσχυσης του συστήματος ασύλου, η πρόσβαση υπήρξε αργή και οι διαδικασίες χρονοβόρες, ενώ για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, μεταξύ των οποίων και ασυνόδευτοι ανήλικοι, η ολοκλήρωση της καταγραφής των αιτημάτων βρίσκεται σε εκκρεμότητα για μεγάλο διάστημα, που φτάνει ακόμα ως και τους δέκα μήνες στις περιοχές των νησιών.

Όσον αφορά στα ασυνόδευτα παιδιά, διαπιστώνεται ότι εξακολουθούν να υφίστανται με την ίδια ένταση κρίσιμα ζητήματα, η αποτελεσματική αντιμετώπιση των οποίων βρίσκεται σε μακροχρόνια εκκρεμότητα. Μεταξύ αυτών, επισημαίνονται η απουσία θεσμοθέτησης και υλοποίησης της επιτροπείας, προδιαγραφών ίδρυσης και λειτουργίας ξενώνων φιλοξενίας, ενιαίων διαδικασιών διαπίστωσης της ανηλικότητας και βασικών αρχών για την προστασία των ασυνόδευτων. Ως θετική εξέλιξη καταγράφεται η προσπάθεια αύξησης της δυναμικότητας των ξενώνων από 423 τον Μάρτιο σε 1.252 τον Δεκέμβριο, καθώς και η προσπάθεια λειτουργίας ασφαλών χώρων εντός των ανοιχτών δομών φιλοξενίας.

Όπως μετέδωσε το Αθηναϊκό Πρακτορείο, για την πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση σημειώνεται ότι σχεδιάστηκε έγκαιρα και στη βάση συγκεκριμένου προγραμματισμού, αλλά η εφαρμογή του συνάντησε πολλές δυσχέρειες στην πράξη, με αποτέλεσμα τις καθυστερήσεις στην έναρξη ή σε ορισμένες περιπτώσεις και τη διακοπή λειτουργίας των προβλεπόμενων δομών εκπαίδευσης.

Σχετικά με την πρόσβαση των παιδιών σε υπηρεσίες υγείας, αυτή κρίνεται επαρκής, ωστόσο τονίζονται οι ευρύτερες λειτουργικές ελλείψεις του δημόσιου συστήματος υγείας σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους, που έχουν αρνητικές συνέπειες για όλα τα παιδιά, ημεδαπά και αλλοδαπά.

Με βάση τα παραπάνω υπογραμμίζονται ως αναγκαία μέτρα η βελτίωση των συνθηκών διαμονής και ασφαλούς διαβίωσης των παιδιών στις δομές φιλοξενίας, η θέσπιση συνεκτικού συστήματος εντοπισμού και καταγραφής των παιδιών, η βελτίωση της πρόσβασης σε διαδικασίες διεθνούς προστασίας, η αξιολόγηση της εφαρμογής του προγράμματος εκπαίδευσης των παιδιών προσφύγων κατά το τρέχον έτος και ο έγκαιρος σχεδιασμός για τη νέα σχολική χρονιά, με έμφαση στη λειτουργία τάξεων υποδοχής στην πρωινή ζώνη των σχολείων, η άμεση προώθηση του θεσμού της επιτροπείας και η βελτίωση του συστήματος παιδικής προστασίας.