Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 101 ετών ο εθνολόγος Ζαν Μαλορί -Ο πρώτος που έφτασε στον βόρειο γεωμαγνητικό πόλο

Ο εθνολόγος και εκδότης Ζαν Μαλορί, που απεβίωσε στην Ντιέπ σε ηλικία 101 ετών, όπως δήλωσε σήμερα ο γιος του Γκιγιόμ στο Γαλλικό Πρακτορείο, ήταν ο ακάματος συνήγορος των “πρώτων λαών” ιδιαίτερα του Βορρά, καταγγέλλοντας την “κούραση” μιας Δύσης που έχασε την επαφή με τη φύση.

Ο Βορράς ασκούσε πάνω του μια “τόσο βαθιά δύναμη έλξης που έγινε εμμονή”, έλεγε αυτός ο συγγραφέας κάπου δώδεκα βιβλίων, δημιουργός της σειράς “Terre humaine”.

Δύσπιστος απέναντι στα φιλοσοφικά συστήματα, και, κατά την έκφρασή του, “στις μεγάλες λέξεις (που καταλήγουν) σε -ισμός, όπως ο φασισμός και ο κομμουνισμός”, ο Μαλορί, που σπούδασε γεωγραφία, δεν αγαπούσε τις ταμπέλες.

Ο ίδιος δεν μπορούσε να καταταχθεί σε μία και μόνο ειδικότητα: ήταν πρώτα εξερευνητής; Επιστήμονας; Τυχοδιώκτης; Συγγγραφέας; Εκδότης; Ήταν όλα αυτά μαζί.

Πέρασε δέκα χρόνια της ζωής του ανάμεσα στη Γροιλανδία και τη Σιβηρία, έγραψε ένα διάσημο βιβλίο για τους Ινούιτ (Εσκιμώοι), “Les derniers rois de Thulé” (“Οι τελευταίοι βασιλείς της Θούλης”).

Ο πρώτος άνθρωπος, μαζί με τον Ινουίτ Kutsikitsoq που έφθασε το 1951 στον βόρειο γεωμαγνητικό πόλο (που δεν ταυτίζεται με τον Βόρειο Πόλο), ο Ζαν Μαλορί διηύθυνε την πρώτη γαλλοσοβιετική αποστολή στην Τσουκότκα της Σιβηρίας το 1990.

Ήταν επίσης ο πρώτος Δυτικός που ανακάλυψε, εκείνη τη χρονιά, “την αλέα των φαλαινών”, ενός μνημείου του σαμανισμού στη βορειοανατολική Σιβηρία, που ήταν άγνωστο μέχρι την ταυτοποίησή του στα χρόνια του 1970 από τη σοβιετική αρχαιολογία.

Μορφή του γαλλικού CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών), ίδρυσε στις αρχές των χρόνων του 1990 την κρατική Πολική Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης, στην οποία είχε ανατεθεί η εκπαίδευση των ελίτ αυτών των λαών της Σιβηρίας, των οποίων ήταν ισόβιος επίτιμος πρόεδρος.

«Μεγάλο μούτρο»

Ψηλός, επιπβλητικός, με κυρτά μάτια και μαύρα φρύδια μέχρι προχωρημένη ηλικία, με βροντερή φωνή, ο Ζαν Μαλορί ήταν πάνω από όλα “χαρακτήρας” και “μεγάλο μούτρο”, υπερενεργητικός, ξιφομαχούσε κατά της παρακμής της Δύσης: “οι αισθήσεις μας έχουν κουραστεί. Με τα τηλέφωνα, τα κομπιουτεράκια, έχουμε γίνει ανάπηροι”.

Προσδεμένος στον σαμανισμό, λυπόταν που ήταν μερικές φορές αδύνατο “να γίνουν κατανοητό πως οι ‘πρώτοι λαοί’ έχουν ίδια με τη δική μας σκέψη”.

“Μπορεί κάποιος να έχει ένα πτυχίο και να μην είναι πολιτισμένος, μπορεί να είναι αγράμματος και να είναι ωστόσο σοφός”, έλεγε.

Εξηγούσε τη δουλειά του ως εξής: “Είμαι νομάς, οσφραίνομαι, σημειώνω τα πάντα στη συνέχεια γίνομαι καθιστικός, πολίτης ανάμεσα σε άλλους, ντυμένος με το δέρμα ενός θηρίου”. Μιλούσε με θέρμη για τις περιόδους που πέρασε σε ιγκλού, τρώγοντας ωμό ψάρι κάτω στους μείον πέντε βαθμούς Κελσίου (και μείον 30 εκτός ιγκλού).

Ο Ζαν Μαλορί γεννήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1922 στο Μάιντζ (Γερμανία) όπου δίδασκε ο πατέρας του, σε μια αστική και αυστηρή οοικογένεια. Έλεγε πως ο διάπλους του παγωμένου Ρήνου, όταν ήταν μικρός, μπορεί να καθόρισε την κλίση του για τον κόσμο των πάγων.

Περνώντας στην Αντίσταση στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σπούδασε φιλολογία και γεωγραφία στο Παρίσι. Με τον ισχνό μισθό του βοηθού ερευνητή στο CNRS, αναχωρεί για τη Θούλη, στη βορειοδυτική Γκροιλανδία ,το 1950 ως χαρτογράφος και γεωκρυολόγος (ειδικός στα ορυκτά). Η παραμονή εκεί θα αλλάξει τη ζωή του.

Η “Terre humaine” (εκδόσεις Plon) γεννήθηκε το 1951 από την οργή που του προκάλεσε η βαύναση εγκατάσταση μιας αμερικανικής πυρηνικής βάσης: θέλησε να προειδοποιήσει για τον κίνδυνο η γη να μην είναι πλέον, μια μέρα, ανθρώπινη. Στον κατάλογό του περιλαμβάνονται οι “Θλιβεροί Τροπικοί” του Κλοντ Λεβί-Στρος.

Συνδυάζοντας τη γεωγραφία, την εθνολογία και την ιστορία, ο Ζαν Μαλορί συνέβαλε στη δημιουργία μιας νέας διεπιστημονικής προσέγγισης στην μελέτη του ανθρώπου.

“Θα ήθελα οι στάχτες μου να διασκορπιστούν πάνω από τη Θούλη, στη Γροιλανδία. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα συνεχίσω να ζω, ίσως να επιστρέψω με τη μορφή μιας πεταλούδας;” έλεγε στο περιοδικό Télérama, μερικούς μήνες πριν συμπληρώσει τα 98.

‘Ελεγε τότε πως είχε “πολλά σχέδια στα σκαριά” για να “ξαναμπεί στις σωστές ράγες” η σειρά “Terre humaine”, η οποία “πάει χαμένη”.

Τον Φεβρουάριο του 2021, εγκατέλειψε τα καθήκοντά του ως επίτιμος πρόεδρος της σειράς.