Η επιδημία των φλεγόμενων παντελονιών

Η Νέα Ζηλανδία ήρθε το 1930 αντιμέτωπη με μια άνευ προηγουμένου -θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και αλλόκοτη- επιδημία. Όχι, αυτή η επιδημία δεν αφορούσε κάποια έξαρση ασθένειας, που «θέρισε» τον ανθρώπινο πληθυσμό. Αφορούσε όμως μια πολύ συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων και την ενασχόλησή τους με τη γη και προκάλεσε τραυματισμούς, ακόμα και θανάτους.

Η επιδημία έμεινε γνωστή ως η «επιδημία των φλεγόμενων παντελονιών» και είχε χτυπήσει τους αγρότες της συγκεκριμένης χώρας. Πίσω από αυτήν κρυβόταν ένα δηλητηριώδες φυτό και η προσπάθεια εξόντωσής του από τις ρημαγμένες καλλιέργειες.

Το Jacobaea vulgaris όπως είναι η επιστημονική ονομασία του φυτού σενέκιο το ιακωβαίο έφτασε στη Νέα Ζηλανδία τον 19αιώνα και γρήγορα αποτέλεσε μεγάλο μπελά για τους αγρότες. Το φυτό αυτό, που με μια πρώτη ματιά είναι όμορφο και παράγει κίτρινα λουλούδια με λεπτά πέταλα, είναι ταυτόχρονα και δηλητηριώδες, κυρίως για τα άλογα και τις αγελάδες. Αυτό συνέβη και στη Νέα Ζηλανδία τη δεκαετία του ’30. Το φυτό κέρδισε έδαφος στους βοσκότοπους και έκανε τους αγρότες να νιώθουν απελπισία καθώς η παραγωγή της κύριας δραστηριότητας τους για τα προς το ζην καταστρεφόταν ολοκληρωτικά.

Καθώς η κατάσταση αυτή αποκτούσε μεγάλες διαστάσεις, ολοένα και περισσότεροι αγρότες απομάκρυναν τα πρόβατα τους από τους βοσκότοπους, καθώς τα ζώα έτρωγαν το δηλητηριώδες φυτό και πέθαιναν. Τα μοναδικά ζώα που το απέφευγαν ήταν οι αγελάδες, βοηθώντας το έτσι να φυτρώνει διαρκώς και να διαλύει τις καλλιέργειες.

Η κυριαρχία του είχε προκαλέσει απελπισία στους αγρότες που άρχισαν να απευθύνονται στο υπουργείο Γεωργίας, αναζητώντας λύση στο πρόβλημα. Στηριζόμενη σε ένα άρθρο που εκθείαζε τις αρετές του χλωρικού νατρίου ως χημικού ζιζανιοκτόνου, η κυβέρνηση άρχισε να προτρέπει τους αγρότες να ψεκάζουν με αυτό τις μολυσμένες περιοχές. Όπως ήταν αναμενόμενο σκότωσαν περισσότερο από ένα τόνο από το δηλητηριώδες φυτό. Συνέβη όμως και κάτι άλλο. Το χλωρικό νάτριο είναι επίσης πολύ καυστικό όταν ξηραίνεται, κάτι που οι αγρότες άρχισαν να καταλαβαίνουν μόνο όταν άρχισαν να φλέγονται τα παντελόνια τους!

Μία τέτοια περίπτωση και ίσως η πιο χαρακτηριστική αυτής της επιδημίας ήταν η περίπτωση του αγρότη Ρίτσαρντ Μπάκλεϊ, που έκανε γνωστό σε όλο τον κόσμο το φαινόμενο της έκρηξης των παντελονιών, καθώς τα δικά του «έσκασαν» στο σπίτι του. Αφού τελείωσε το ψέκασμα των καλλιεργειών του με το χλωρικό νάτριο , τα κρέμασε μπροστά από το τζάκι για να στεγνώσουν. Και άξαφνα, από το πουθενά, τα ρούχα του εξερράγησαν! Σύμφωνα με άρθρα της εποχής ο Μπάκλεϊ πρόλαβε να τα αρπάξει και να τα πετάξει στην αυλή, εκεί όπου οι εκρήξεις συνεχίζονταν. Ευτυχώς ο συγκεκριμένος μπορεί να αναστατώθηκε από το περιστατικό, η αναστάτωση όμως ήταν το μόνο που του συνέβη, αποφεύγοντας τα χειρότερα.

Μέρα με τη μέρα τα περιστατικά της έκρηξης των παντελονιών αυξάνονταν με γοργούς ρυθμούς, δεν ήταν όμως όλοι οι αγρότες τόσο τυχεροί, όσο ήταν ο Μπάκλεϊ. Υπήρχαν περιπτώσεις που αγρότες πήραν φωτιά ενώ βρίσκονταν πάνω στη σέλα του αλόγου, εξαιτίας της τριβής του υφάσματος με το συγκεκριμένο εξάρτημα στη ράχης του ζώου. Δεκάδες δεν άντεξαν και υπέκυψαν στα εγκαύματά τους. Υπήρχε και αυτός ο αγρότης που άναψε ένα σπίρτο στο χωρίς ρεύμα σπίτι του, θέλοντας να δει αν το μωρό του που κοιμόταν ήταν εντάξει με αποτέλεσμα να πάρει φωτιά και να πεθάνει.

Τι προκαλούσε όμως τις θανατηφόρες, σε κάποιες περιπτώσεις, εκρήξεις; Οι αγρότες προκειμένου να ψεκάσουν τις καλλιέργειές τους με το χλωριούχο νάτριο αναμείγνυαν τη σκόνη με νερό για να πάρει τη μορφή διαλύματος. Κατά τη διάρκεια των ψεκασμών μέρος του διαλύματος έβρεχε και τα ρούχα τους. Καθώς τα ρούχα στέγνωναν το νερό εξατμιζόταν και πάνω στις ίνες του βαμβακερού υφάσματος έμεναν κρύσταλλοι χλωρικού νατρίου, φτιάχνοντας μια ένωση εκρηκτική, κυρίως όταν αυτή ερχόταν σε επαφή με υψηλές θερμοκρασίες και τριβή.

Ευτυχώς η επιδημία δεν κράτησε πολλά χρόνια για τους αγρότες της Νέας Ζηλανδίας, καθώς η χρήση του χλωρικού νατρίου ως χημικό ζιζανιοκτόνο άρχισε να φθίνει.

Η παράξενη επιδημία έμεινε στην ιστορία από αναφορές σε άρθρα της εποχής αλλά και από την δημοφιλή τηλεοπτική σειρά «Mythbusters» της εταιρείας Beyond Television για το Discovery Channel. Οι παραγωγοί της εκπομπής πότισαν κομμάτια βαμβακερών παντελονιών με χημικό ζιζανιοκτόνο. Τη στιγμή που τα παντελόνια εκτέθηκαν σε ζέστη και τριβή τυλίχτηκαν στις φλόγες, αποδεικνύοντας ότι πράγματι οι ενώσεις στο ζιζανιοκτόνο αντέδρασαν με τις βαμβακερές ίνες, καθιστώντας τες εξαιρετικά εκρηκτικές.