Ποιοι είναι οι ρακοσυλλέκτες που τριγυρνούν σαν σκιές στους δρόμους

Ρακοσυλλέκτης. Μια ιδιότητα που το λεξικό περιγράφει ως εκείνον που, για βιοποριστικούς λόγους, ψάχνει και διαλέγει από τα σκουπίδια κάθε είδους αντικείμενα (χαρτιά, μπουκάλια κτλ.) για να τα πουλήσει.

Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός τους, τουλάχιστον στην Αθήνα έχει αυξηθεί, λόγω της κρίσης. Μέχρι και πριν από αυτήν οι ρακοσυλλέκτες ήταν κυρίως άτομα προερχόμενα από την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης που είχαν μεταναστεύσει στην πρωτεύουσα και έμεναν σε περιοχές όπως το Γκάζι, ο Βοτανικός και ο Κεραμικός.

Με το ξέσπασμα της κρίσης και την έλευση των μεταναστών από το εξωτερικό και των προσφύγων διαμορφώθηκαν δύο «ομάδες». Οι πρόσφυγες και μετανάστες που συλλέγουν πρώτες ύλες όπως χαρτί, γυαλί και μέταλλα για να τα πουλήσουν σε βιοτεχνίες ανακύκλωσης και οι Έλληνες πολίτες που συλλέγουν αντικείμενα από τους κάδους απορριμμάτων, που πιθανόν να έχουν κάποια αξία προκειμένου να τα πουλήσουν στο παζάρι που διοργανώνουν μία φορά την εβδομάδα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως η μία ή άλλη ομάδα δεν μπορεί να συλλέξει το ένα ή το άλλο αντικείμενο.

Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ανθρώπους που έχουν όνειρα και στόχους και δυστυχώς αντιμετωπίζουν την απαξίωση τόσο από την Πολιτεία όσο δυστυχώς και την συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών αυτή της πόλης.

Πρόκειται για ανθρώπους με τεράστιο μεγαλείο ψυχής που έχουν βουτήξει μέσα και ανασύρει από τα σκουπίδια, αντικείμενα τεράστιας σημασίας και αξίας, όπως το πρωτότυπο του πρώτου Συντάγματος της Ελλάδας που κάποιος «ευυπόληπτος» πολίτης ελαφρά τη καρδία πέταξε στον κάδο.

Μας υποδέχτηκε στα γραφεία του Σωματείου Ρακοσυλλεκτών «Ο Ερμής» ο πρόεδρος Καμπέρ Βαχτέτ.

Επάγγελμα δεν έχει γίνει ακόμα, μας είπε. «Το βλέπω σαν κοινωνική δράση. Σαν ένα εξτρά εισόδημα, αν και πλέον δεν είναι εξτρά είναι αυτό που ζει ο κόσμος. Κάποτε βγαίναμε στο παζάρι για να βγάλουμε κάτι εξτρά να ζήσουμε καλύτερα την οικογένειά μας. Όταν τελείωσε η οικοδομή με την κρίση αυξήθηκαν και οι ρακοσυλλέκτες» μας είπε περιγράφοντας τον λόγο που υπάρχει αύξηση του αριθμού των ρακοσυλλεκτών.

Τα ιδρυτικά μέλη του σωματείου είναι κυρίως από την μειονότητα (μουσουλμανική της Θράκης).

Ενεργά και μη τα μέλη είναι 1154. Ενεργά είναι τώρα 220. «Μέλος του σωματείου είναι ο Νικήτας ο Κακλαμάνης, ο Αντρέας ο Βαρελάς αντιδήμαρχος δημοτικής αστυνομίας, ο Αποστολόπουλος αντιδήμαρχος οδοποιίας» μας είπε ο Καμπέρ θέλοντας να μας περιγράψει τις σχέσεις με τον Δήμο.

«Όλοι οι αντιδήμαρχοι έχουν περάσει από εδώ γιατί είναι ένα πονεμένο και ιστορικό σωματείο».

Το σωματείο «Ο Ερμής», ξεκίνησε την δράση του στις αρχές του ’90. Από το 1992 πήρε πρωταγωνιστικό ρόλο. Καταστατικό βέβαια απέκτησε το 1999, σύμφωνα με τα όσα είπε στο newsbeast.gr ο πρόεδρός του.

Ρακοσυλλέκτης σημαίνει βασανισμένος;

«Είναι μια δουλειά. Θα μου πεις ποια δουλειά είναι εύκολη. Αν και σου είπα εγώ δεν το βλέπω σαν επάγγελμα είναι από τις πιο δύσκολες, γιατί είσαι εκτεθειμένος σε μικρόβια…στον κάδο βρίσκεις τα πάντα. Εκεί που ανακατεύεις τα σκουπίδια για να βρεις κάτι πολύτιμο, μπορεί να βρεις νεκρά γατιά, ποντίκια, φαγητό, πάνες. Το φαγητό είναι το συνηθισμένο. Το χειρότερο όλων όμως είναι το “βλέμμα” των περαστικών. Εγώ έχω ακούσει διάφορα.

Ήμουν στο Χαϊδάρι και ψάχνοντας βλέπω σε ένα κάδο ένα λάπτοπ και βάζω τον γάντζο και προσπαθούσα να το βγάλω. Ακούω πίσω μου “θέλω κι εγώ” λέει ένα παιδάκι. Ειρωνικά γελούσε μαζί με την παρέα του και λέει “θέλω και εγώ να φάω”. Κοιτάω και αναρωτιέμαι σε ποιον μιλάει. Λέω σε μένα. Το ρωτάω “τι θες να κάνεις;”. “Φαγητό θέλω κι εγώ”. Ζαλίστηκα και είπα. Ακόμα και να είναι ένας άνθρωπος να ψάχνει όντως για φαγητό στα σκουπίδια έτσι πρέπει να του φερθείτε; Τα κυνήγησα και τρέχανε… Έλεος. Θα συναντήσεις και το βλέμμα που θα σε λυπηθεί. Είναι και ο άλλος που είναι σαν μουλάρι και δεν καταλαβαίνει τίποτα».

Η αρχική πλειοψηφία των μειονοτικών, μας λέει ο Βαχτές, πλέον δεν υφίσταται γιατί υπήρξε μετανάστευση προς την Γερμανία. «Εμείς εδώ στο Γκάζι, Βοτανικό, Κεραμικό ήμασταν πάνω από 1.000 οικογένειες. Όχι ότι όλοι έκαναν τον ρακοσυλλέκτη αλλά τώρα ζήτημα να έχουμε μείνει 150 οικογένειες».

Αυτές οι 150 οικογένειες βγαίνουν στο παζάρι έχοντας συλλέξει αντικείμενα από τα σκουπίδια. Καθημερινά το σωματείο δέχεται τηλεφωνήματα με αιτήσεις για εγγραφή. Η ανεργία είναι η αιτία. «Από την μία στεναχωριέμαι αλλά από την άλλη τουλάχιστον χαίρομαι που μπορώ να του δώσω ένα σημείο αναφοράς» μας λέει.

Το σωματείο έχει νοικιάσει πλέον χώρο, έναντι 4.000 ευρώ, που δύσκολα συγκεντρώνονται πλέον ενώ παλαιότερα τα μέλη πουλούσαν ότι έβρισκαν σε χώρους παραχωρημένους από τον Δήμο. Ο «Ερμής» είναι το μοναδικό που έχει πάρει χαρτί παραχωρητήριου από τον Δήμο σύμφωνα με τον Καμπέρ Βαχτέτ.

Το κέρδος του ρακοσυλλέκτη και τα κομμουνιστικά βιβλία

Το πόσα θα βγάλει ένα μέλος του σωματείου ρακοσυλλεκτών, θα φανεί στο τέλος της εβδομάδας, στο παζάρι από το τι θα πουλήσει. «Ζεις με αβεβαιότητα. Θα το πάρει ο πελάτης; Θα το αγοράσει; Θα έρθει ένας να μου πει πόσο θέλεις για αυτό φίλε;».

Οι περισσότεροι βρίσκουν και βιβλία παρότι αγράμματοι κάποιοι από αυτούς. Ο Καμπέρ μας περιγράφει και μας αναλύει: «Tα βάζουν στα τελάρα και φωνάζουν 1 ευρώ, 1 ευρώ. Υπάρχουν όμως και βιβλία που η τιμή τους ξεκινά από 15 ευρώ και φτάνουν και τα 20 κλπ. Τυχαίνει να υπάρχουν βιβλία για παράδειγμα κομμουνιστικά, τα οποία έχουν μεγάλη πέραση. Μεγάλη ζήτηση και μεγάλη αξία. Έχουν μεγάλη ζήτηση τα βιβλία αυτά. Αυτοί που θα το πληρώσουν είναι οι κομμουνιστές, γιατί δεν υπάρχει υλικό. Κάποτε είχαν απαγορεύσει από το ’40 μέχρι το ’47 τέτοια βιβλία. Είχα ένα φίλο που μάζευε κομμουνιστικά βιβλία. Βρίσκω ένα γύφτο με βιβλία στην καρότσα, κοιτάζω έγραφαν “ΚΚΕ”. Πόσα θες του λέω. Για σένα 100 ευρώ μου λέει. Πολλά είναι του λέω για 200 βιβλία και θα τα πας για πολτό, θα πάρεις 8-10 λεπτά το κιλό. Πόσα να πάρεις; Κάναμε παζάρι τα βρήκαμε στα 70 ευρώ. Παίρνω τηλέφωνο τον φίλο έρχεται τα βλέπει και μου δίνει 200 ευρώ. Έβγαλα 130 ευρώ έτσι. Αυτή ήταν μια καλή περίπτωση ειδικά άμα πρέπει να πάρεις γάλα στο παιδί. Ο ρακοσυλλέκτης ρε φίλε μπορεί να βγάλει από 13 ευρώ μέχρι και 130-150 ευρώ».

Οι αλλοδαποί που μαζεύουν πρώτες ύλες

Πρόκειται για φιλήσυχους ανθρώπους σύμφωνα με το Βαχτέτ. «Με τον Πακιστανό και τον Αφρικανό που μαζεύουν χαρτιά και σίδερα δεν έχω να χωρίσω τίποτα. Εγώ μαζεύω αντικείμενα εκείνος χαρτιά και σίδερα» μας λέει χαρακτηριστικά, καταδεικνύοντας έτσι πως δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα στις δύο αυτές ομάδες.

Τις πρώτες ύλες τις πηγαίνουν στα «σκραπάδικα». Στην Πειραιώς για χαρτί, στην Αγίου Πολυκάρπου, στην Ορφέως και στον Ασπρόπυργο για μέταλλα. Η αξία για το χαρτί είναι 4-5 λεπτά το κιλό, 5-10 λεπτά το κιλό αξίζει το χαρτόνι και 19 λεπτά το κιλό το σίδερο, σύμφωνα με τον Βαχτέτ.

Βρήκαν το πρωτότυπο του πρώτου Συντάγματος της Ελλάδας στα σκουπίδια

Αν και η κοινωνία τους αντιμετωπίζει ακόμα και ως περιθωριακούς είναι εκείνοι που δεν δίστασαν να «βουτήξουν» μέσα στα σκουπίδια και να ανασύρουν ένα από τα πολυτιμότερα σύμβολα-έγγραφα του νεοελληνικού κράτους.

«Είναι παράνομο λέει να πειράζεις τα σκουπίδια. Αν δεν τα μαζέψουμε και εμείς… Έχουμε σώσει πολλά πράγματα. Το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδος το βρήκε ρακοσυλλέκτης αυτού του σωματείου και τότε ο πρόεδρος που ήταν τότε που ήταν λίγο διαβασμένος πήγε και το παρέδωσε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Νομίζω το ’98-’99» μας περιέγραψε ο Βαχτέτ την ανακάλυψη του ιστορικού κειμένου στα σκουπίδια.

Αυτό που θα θέλανε να ζητήσουν από την κυβέρνηση

Αυτό που θέλανε να ζητήσουν θα ήταν ένας οργανωμένος χώρος, στεγασμένος ώστε μια φορά την εβδομάδα να μπορεί να εκθέτει και να πουλάει τα πράγματά του ώστε να έχει ένα εισόδημα χωρίς φόβο. «Δεκτός κάθε έλεγχος» επισημαίνει ο πρόεδρος του σωματείου. «Τώρα έτσι όπως είμαστε αν βρέξει, αυτός ο άνθρωπος δεν θα μπορέσει να κάνει πρωτοχρονιά.

Η κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει μια ειδική αγορά για εύρετρα από τα σκουπίδια». Επί τούτου υπάρχουν σχετικές επαφές με κυβερνητικά στελέχη και βουλευτές της μειονότητας στους οποίους έχει μεταφερθεί το σχετικό αίτημα, ώστε να γίνει μια επί τούτου παρέμβαση. Αξίζει να αναφερθεί πως σε πόλεις του εξωτερικού, όπως το Βερολίνο, υπάρχουν ανάλογες αγορές-χώροι όπου ο καθένας μπορεί να πάει και να πουλήσει ότι βρήκε στα σκουπίδια ή ότι θεωρεί περιττό από το νοικοκυριό του.

Η περιπλάνηση του παζαριού

Μέχρι το 2012 οι ρακοσυλλέκτες πωλούσαν τα αντικείμενα που έβρισκαν στην Κορεάτικη Αγορά στο Θησείο, μέχρι που μεταφέρθηκαν στην Ιερά Οδό 94. Επρόκειτο για χώρο όπου στάθμευαν τα απορριμματοφόρα του Δήμου με αποτέλεσμα οι συνθήκες να είναι τουλάχιστον απαράδεκτες καθώς όλα τα υγρά από τα σκουπίδια που είχαν μεταφέρει στο δρομολόγιό τους τα οχήματα, έτρεχαν και πότιζαν το έδαφος. Η δυσωδία ήταν ανυπόφορη.

Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο το 2013, οπότε και ο Δήμος μετέφερε και πάλι το παζάρι στην Αγίου Πολυκάρπου 95.

«Τότε η διοίκηση μας πήρε από 20 ευρώ ανά πάγκο για να γίνει διαμόρφωση. Δεν την είδαμε ποτέ» αναφέρει ο Βαχτέτ περιγράφοντας πως ξεκίνησαν κινήσεις διάσπασης του σωματείου εκείνη την εποχή. Μια διάσπαση, το 2014, που είχε ως αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχουν 7 με 8 σωματεία, αν και «Ο Ερμής» παραμένει το, παλαιότερο, το πολυπληθέστερο και το πιο ενεργό.

Το μέλλον

Ο Καμπέρ βλέπει πως λόγω και της κρίσης ο ρακοσυλλέκτης θα γίνει επάγγελμα και επί τούτου θα καταβάλλει κάθε προσπάθεια έτσι ώστε τουλάχιστον ο ρακοσυλλέκτης να παίρνει μια σύνταξη. Έστω την κατώτερη που προβλέπεται για Έλληνες πολίτες. Η ιατροφαρμακευτική ασφάλιση και περίθαλψη επίσης είναι ένας στόχος.