Τα λεκτικά παιχνίδια Γαλιλαίου-Κέπλερ που κατέληξαν συμπτωματικά σε κατακλυσμιαίες αστρονομικές ανακαλύψεις!

Το πρωινό της 25ης Ιουλίου 1610, ο Γαλιλαίος στόχευσε το τηλεσκόπιό του στον Κρόνο και παρατήρησε έκπληκτος δυο σκοτεινές στρογγυλές μάζες να πλαισιώνουν τον πλανήτη.

Δυστυχώς για την επιστήμη, το πρώιμο τηλεσκόπιό του δεν ήταν αρκετά δυνατό για να του δείξει τι πράγματι κοιτούσε, αν και σήμερα οι αστρονόμοι τού αναγνωρίζουν ότι ήταν ο πρώτος που παρατήρησε τους δακτυλίους του Κρόνου.

Παρά τη σκοτεινιά και το απροσδιόριστο αυτού που κοιτούσε, ο μεγάλος αστρονόμος κατάλαβε πως ήταν σημαντικό και θέλησε να ενημερώσει την ανθρωπότητα ότι κάτι βρισκόταν εκεί.

Ενθουσιασμένος με την ανακάλυψή του και θέλοντας προφανώς τα εύσημα για την παρατήρηση, άρχισε να στέλνει επιστολές σε συναδέλφους και αστρονομικές ενώσεις. Όντας όμως ο Γαλιλαίος και με τις γνωστές περιπέτειες με την καθολική εκκλησία να έρχονται ολοταχώς, δεν ήταν καθόλου ξεκάθαρος στην ανακοίνωσή του. Κι έτσι σε κάθε μήνυμά του έγραψε λίγα περισσότερα από το παρακάτω ανάγραμμα:

SMAISMRMILMEPOETALEUMIBUNENUGTTAUIRAS

Όταν οι άλλοι επιστήμονες, επιστήμονες όντας, έβαλαν τα γράμματα στη σωστή σειρά, παρουσιάστηκε η λατινική φράση «altissimum planetam tergeminum observavi», που μεταφράζεται «έχω παρατηρήσει ότι ο υψηλότερος πλανήτης είναι τριπλός». Ο εξώτατος γνωστός πλανήτης εκείνη την εποχή ήταν ο Κρόνος, ο «υψηλότερος πλανήτης» του Γαλιλαίου.

Ο αστρονόμος, μη γνωρίζοντας για τους δακτυλίους του Κρόνου, υπαινίχθηκε στους συγχρόνους του ότι είχε βρει πως ο πλανήτης χωριζόταν κάπως σε τρία μέρη. Ανακοινώνοντας την ανακάλυψή του με έναν αναγραμματισμό θα του αγόραζε σαφώς λίγο χρόνο μέχρι να ξεδιαλύνει τα πράγματα, αν και υπήρχε ένα πρόβλημα: οι αναγραμματισμοί είναι εύκολο να παρερμηνευτούν.

Ένα από τα γράμματα του Γαλιλαίου είχε παραλήπτη τον περιβόητο γερμανό συνάδελφό του Γιοχάνες Κέπλερ, ο οποίος υποστήριζε το έργο του Γαλιλαίου για χρόνια και τον θαύμαζε απεριόριστα. Κι έτσι με το που έφτασε η επιστολή στο σπίτι του στην Πράγα, ο Κέπλερ στρώθηκε αμέσως στη δουλειά για να λύσει το θεματάκι. Δυστυχώς βέβαια γι’ αυτόν, το κατάλαβε εντελώς λάθος!

Ο Κέπλερ οργάνωσε το συνονθύλευμα των γραμμάτων του Γαλιλαίου με λάθος τρόπο και στα μάτια του έγραφε: «salve, umbistineum geminatum Martia proles», το οποίο μεταφράζεται «σας χαιρετούμε, διπλές λαβές, παιδιά του Άρη». Ο Κέπλερ πρέπει να κατάλαβε ότι κάπου έκανε λάθος, μιας και αυτό το «umbistineum» που έβγαλε δεν ήταν πραγματική λατινική λέξη, αρνήθηκε όμως να το παραδεχτεί.

Κι έτσι όχι μόνο κοκορεύτηκε ότι έλυσε τον αναγραμματισμό, αλλά η ανακάλυψη του Γαλιλαίου επιβεβαίωνε στα μάτια του μια θεωρία που είχε αναπτύξει ο ίδιος εδώ και μερικούς μήνες. Λίγο πρωτύτερα το 1610, ο Γαλιλαίος είχε ανακαλύψει τα λεγόμενα «Γαλιλαιϊκά Φεγγάρια» του Δία, τον Γανυμήδη, την Καλλιστώ, την Ιώ και την Ευρώπη, που ήταν οι πρώτες ουράνιες μάζες που εντοπίστηκαν να περιστρέφονται γύρω από ένα ουράνιο σώμα που δεν ήταν ούτε η Γη ούτε ο Ήλιος.

Σήμερα ξέρουμε ότι ο Δίας έχει 67 φυσικούς δορυφόρους, το 1610 η ανακάλυψη ήταν ωστόσο κολοσσιαία και είχε οδηγήσει τον Κέπλερ να πιστέψει ότι στους ουρανούς πρέπει να υπάρχει ένας νόμος φυσικής εξέλιξης: η Γη έχει ένα φεγγάρι, ο Δίας -δύο θέσεις μακριά από τη Γη- έχει τέσσερα φεγγάρια, οπότε ο Άρης που βρίσκεται μεταξύ Γης και Δία θα πρέπει να έχει δύο δορυφόρους, ώστε να ικανοποιείται η κεπλερική ουράνια ισορροπία του 1, 2, 4, κ.λπ. Η μόνη απορία του Κέπλερ ήταν τώρα αν ο Κρόνος θα είχε έξι ή οχτώ δορυφόρους, καθώς αμφιβολία πια δεν υπήρχε αφού το έλεγε και ο μεγάλος Γαλιλαίος.

Ο Κέπλερ έκανε λάθος όμως στο ανάγραμμα, όπως λανθασμένη ήταν εξάλλου και η παρατήρηση για τα μόλις τέσσερα φεγγάρια του Δία. Παρά το διπλό λάθος όμως, η υπόθεση του Κέπλερ για τα δύο φεγγάρια του Άρη έμελλε να είναι εντελώς σωστή! Δυστυχώς για τον ίδιο, η υπόθεσή του δεν θα επιβεβαιωνόταν αστρονομικά παρά πολύ μετά τον θάνατό του (1877), όταν ο Φόβος και ο Δείμος βρέθηκαν από αμερικανό αστρονόμο να περιστρέφονται γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη.

Παρά ταύτα, ένας λάθος υπολογισμός ενός αναγράμματος προέβλεψε συμπτωματικά μια μεγάλη αστρονομική επιτυχία του 19ου αιώνα περισσότερα από 250 χρόνια πριν αυτή λάβει χώρα! Τόσο εκπληκτικό ήταν το λάθος που έγινε σωστό που πολλές ακόμα ιστορίες κυκλοφόρησαν με το πολυθρύλητο σήμερα ανάγραμμα του Γαλιλαίου.

Ο ίδιος, διασκεδάζοντας προφανώς με όλα αυτά, έστειλε ένα δεύτερο κωδικοποιημένο μήνυμα στον φίλο του Κέπλερ την ίδια χρονιά, όταν ανακάλυψε πως και η Αφροδίτη, όμοια ακριβώς με τη γήινη Σελήνη, είχε φάσεις, κι έτσι δεν ήταν αυτόφωτο σώμα παρά αντανακλούσε το ηλιακό φως όσο η τροχιά της κοντοζύγωνε στον Ήλιο και τη Γη.

Αυτή τη φορά, ο γρίφος του έγραφε: «Haec immatura a me iam frustra leguntur oy» ή «Φέρνω τώρα αυτά τα ανώριμα πράγματα μαζί αλλά μάταια, ωχ». Η σωστή λύση θα έδινε το «Cynthiae figuras aemulatur mater amorum», που σήμαινε «Η Μητέρα του Έρωτα [έτσι έλεγαν την Αφροδίτη] αντιγράφει τις μορφές της Cynthia [της Σελήνης]».

Και μαντέψτε, ο Κέπλερ -που δεν ήταν προφανώς καθόλου καλός στους αναγραμματισμούς- έκανε και πάλι λάθος και το διάβασε ως «macula rufa in Jove est gyratur mathem», δηλαδή «υπάρχει μια κόκκινη κηλίδα στον Δία, η οποία περιστρέφεται μαθηματικά».

Και επειδή η ιστορία της επιστήμης αρέσκεται προφανώς σε τέτοιες ειρωνείες, ο Κέπλερ ανακάλυψε ξανά από λάθος την περίφημη «Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα« του Δία περισσότερο από 200 χρόνια πριν αναγνωριστεί επισήμως από την αστρονομική κοινότητα!

Κάποιος είχε όρεξη για παιχνίδια και δεν ήταν άλλος από την επιστήμη που κυοφορούνταν στα χωρατά των δυο επιστημόνων…