Οι σπουδαιότερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας

Εξωγήινοι, ρέπλικες, ρομπότ, δεινόσαυροι, ανθρωποειδή, σάιμποργκ και άλλα πολλά απόκοσμα όντα έχουν εμφανιστεί στο κινηματογραφικό πανί, στοιχειώνοντας με επιστημονικούς εφιάλτες τα όνειρα της ανθρωπότητας.

Η επιστημονική φαντασία είναι εξάλλου ανεξάντλητη, αλλά και ένα από τα πλέον αγαπημένα είδη του παγκόσμιου σινεμά, που φάνηκε άλλωστε να την ανακαλύπτει ήδη από πολύ νωρίς στα χρονικά του.

Την ώρα λοιπόν που οι αδελφοί Λιμιέρ έφτιαχναν τα πρώτα απλά φιλμάκια του κινηματογράφου το 1895, με σκηνές από την πεζή καθημερινότητα, ο ταχυδακτυλουργός Ζορζ Μελιές αποθέωνε το νέο μέσο με το «Ταξίδι στη Σελήνη» του (1902), την πρώτη σαφώς κινηματογραφική δημιουργία του φανταστικού!

Μετά ακολούθησε το πρώιμο αριστούργημα «Μετρόπολις» του 1927 για να παντρέψει μια για πάντα την επιστημονική φαντασία και το σινεμά, σε έναν άρρηκτο δεσμό που δύσκολα μπορεί να σπάσει.

Τα χρόνια βέβαια έχουν περάσει και οι ταινίες αυτές έχουν τώρα ρυτίδες, γερασμένες καθώς είναι, αν και ορόσημα στο είδος τους. Εμείς αντίθετα θα μιλήσουμε για νεότερες δημιουργίες του φανταστικού, τις ταινίες που όλοι λάτρεψαν και έμαθαν απ’ έξω και ανακατωτά.

Μια λίστα με τις 10 καλύτερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών είναι αναγκαστικά παρακινδυνευμένη και καταδικασμένη να αποτύχει, καθώς το «καλύτερο» είναι θέμα προτιμήσεων και γούστου. Αν και για την ιστορία του σινεμά τα παρακάτω φιλμ έχουν μια ιδιαίτερη βαρύτητα, τόσο για την επίδραση που άσκησαν στο εσωτερικό της κινηματογραφικής επικράτειας όσο και για τη θεοποίησή τους από το παγκόσμιο κοινό.

Με συνείδηση λοιπόν των ορίων κάθε τέτοιας προσπάθειας, ιδού οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας που λατρεύτηκαν από κριτικούς και κοινό…

Και μια σημείωση: καθώς το θέμα παραείναι ανεξάντλητο, δεν θα παρελάσουν ταινίες που βασίστηκαν σε κόμικς (προς απογοήτευση όλων των οπαδών των X-Men), ούτε και τα εξίσου σπουδαία sequels ονομαστών παραδειγμάτων επιστημονικής φαντασίας…

Jurassic Park

Με έτος κυκλοφορίας το 1993, το φιλμ του Στίβεν Σπίλμπεργκ συνεχίζει να μας αφήνει με το στόμα ανοιχτό, πόσο μάλλον στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν ήταν δηλαδή μια από τις πρώτες ταινίες που έκαναν τέτοια εντυπωσιακή χρήση των ψηφιακών εφέ! Η αίσθηση του δέους και του θαυμαστού που παρέχουν οι δεινόσαυροι του «πολύ» Σπίλμπεργκ δύσκολα ξεπερνιέται, σε ένα φιλμ εξάλλου που έγραψε χρυσές σελίδες στο είδος και πυροδότησε την παγκόσμια μούρλα με τους δεινόσαυρους. Και βέβαια έχει και μήνυμα για τον άνθρωπο: μην παίζεις τον Θεό (ή τη Φύση, διαλέγετε και παίρνετε)…

Επιστροφή στο Μέλλον

Η ανάλαφρη και οικογενειακή ταινία επιστημονικής φαντασίας του 1985 ασχολήθηκε κωμικά με ένα από τα υγρά όνειρα της ανθρωπότητας: το ταξίδι στον χρόνο. Και βέβαια εισήγαγε στην ανθρώπινη επικράτεια το μοναδικό αυτοκίνητο-χρονομηχανή Delorean! Ποτέ δεν ήταν τόσο διασκεδαστικές και ανέμελες οι περιπέτειες του ανθρώπου να παρακάμψει τον χρόνο όσο αυτές που μας χάρισαν οι Marty McFly και Doc Brown, σε ένα φιλμ που λατρεύεται με την ίδια θέρμη ακόμα και σήμερα. Αγέραστο πραγματικά…

Ε.Τ. ο Εξωγήινος

Χρόνια πριν το «Jurassic Park» και συγκεκριμένα το 1982, ο Σπίλμπεργκ μας χάρισε άλλο ένα ανάλαφρο κομψοτέχνημα επιστημονικής φαντασίας, που όσοι ήταν τότε παιδιά το ξέρουν καλά! Γελάσαμε, κλάψαμε, προβληματιστήκαμε, και όλα αυτά χωρίς καν να τα πάρουμε μυρωδιά. Ορόσημο στην εργογραφία του Σπίλμπεργκ και βαθιά χαραγμένο στις μνήμες κάθε παιδιού, είναι η επιστημονική φαντασία που μεγάλωσε γενιές και γενιές ανθρώπων στα πέρατα της οικουμένης. Ο αξιαγάπητος εξωγήινος που είχε βαλθεί να εξερευνήσει τα μυστήρια της παιδικότητας δεν μπορεί να ξεχαστεί…

Πλανήτης των Πιθήκων

Ξεχάστε τα τέσσερα sequels που πυροδότησε, τις τηλεοπτικές σειρές, τα κινούμενα σχέδια, τα παιχνίδια και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να σκεφτεί, εδώ μιλάμε για το πρωτότυπο αριστούργημα του 1968! Δεν είναι μόνο ένα από τα φιλμ επιστημονικής φαντασίας που καθόρισαν το είδος, αλλά και ένα από τα πρώτα που βγήκαν ποτέ από τη βαριά βιομηχανία του Χόλιγουντ, η οποία όταν θέλει φτιάχνει ταινίες εντυπωσιακότατες. Κι αν σήμερα η ταινία εμφανίζεται γερασμένη, και είναι εν πολλοίς, σκεφτείτε τον αντίκτυπο που είχε στους κινηματογραφόφιλους το 1968! Ήταν στην πρώτη γραμμή της κινηματογραφικής τεχνολογικής πρωτοπορίας, όπως ήταν άλλοτε το «Μετρόπολις»…

The Matrix

Το έχουν αποκαλέσει συχνά «το Star Wars αυτής της γενιάς» και πιθανότατα έχουν δίκιο! Το φιλμ του 1999 κατάφερε μάλιστα να κλέψει τη δόξα από τη νέα περιπέτεια του Λούκας που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά, γινόμενο Star Wars δηλαδή στη θέση του Star Wars! Το Matrix όχι μόνο τράβηξε όλα τα βλέμματα των φανατικών του είδους, αλλά εγκαινίασε και ένα σύμπαν που δεν είχαμε δει ποτέ μέχρι τότε, ήτοι επιστημονική φαντασία παντρεμένη με γενικότερα φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα! Τι είναι η πραγματικότητα; Είναι ο κόσμος μας μια απλή ψευδαίσθηση; Ποιος ο ρόλος των μηχανών; Και ήταν βέβαια και οι χορογραφημένες σκηνές μάχης σε slow motion που πυροδότησαν λεγεώνες μιμητών έκτοτε. Μιλάμε απλά-απλά για διαμάντι του είδους…

The Day the Earth Stood Still

Ξεχάστε τη «φόλα» του 2008 με τον Κιάνου Ριβς, εδώ μιλάμε για την αυθεντική εκδοχή του 1951 που καθήλωσε τους σινεφίλ στις θέσεις τους και λατρεύτηκε όσο λίγες, φιγουράροντας με πηχυαία γράμματα στα χρονικά της κινηματογραφικής επιστημονικής φαντασίας! Η επιστημονική φαντασία του σκεπτόμενου κινηματογραφόφιλου δεν έχει επικές διαστημικές μάχες ούτε και κακές αυτοκρατορίες, αλλά λειτουργεί ως οπτικό δοκίμιο για τις αδηφάγε ορέξεις του ανθρώπου να κυριαρχήσει στη φύση και δη στο διάστημα. Και μιλάμε για το 1951, με την ανθρωπότητα να έχει μόλις μπει στην ατομική εποχή. Ιστορικό και «διανοουμενίστικο», τα διαχρονικά ερωτήματα που θέτει παραμένουν επίκαιρα…

Alien

Το απόκοσμο ον του Ρίντλεϊ Σκοτ που βάλθηκε να εξοντώσει το διαστημικό πλήρωμα και να στοιχειώσει μια για πάντα τα όνειρά μας δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Η ατάκα «στο διάστημα κανείς δεν μπορεί να σε ακούσει να ουρλιάζεις» καθόρισε τη σειρά των ταινιών με τον τρομακτικότατο εξωγήινο (με το τοξικό σάλιο!), που πάντρεψε ιδανικά επιστημονική φαντασία και τρόμο, απομακρυνόμενη έτσι από τα πεπατημένα μονοπάτια που χάραξαν τα «Star Wars» και «Star Trek». Μια δημιουργία του 1979 παρακαλώ, άφησε βαριά παρακαταθήκη ένα από τα καλύτερα κινηματογραφικά τέρατα όλων των εποχών…

Star Wars

Μιλώντας με όρους καθαρής επιστημονικής φαντασίας και περιπέτειας, λίγες ταινίες μπορούν να παραβγούν στον υπέροχο «Πόλεμο των Άστρων», που είναι μια κατηγορία από μόνος του! Το πρώτο «Star Wars» του 1977 (που μετονομάστηκε αργότερα σε «Star Wars – Episode IV: A New Hope») έκοψε τα ήπατα του κόσμου με τον διαστημικά μοχθηρό Darth Vader, μια από τις πλέον αναγνωρίσιμες κινηματογραφικά φιγούρες κακού όλων των εποχών! Αυτό που κατάφερε ο Τζορτζ Λούκας δεν ήταν εύκολο: να μας χαρίσει μια ανόθευτη και πεντακάθαρη κινηματογραφική εμπειρία διασκεδαστικού σινεμά! Τι άλλο να ζητήσεις πια από τον ψυχαγωγικό κινηματογράφο;

Blade Runner

Τρία χρόνια μετά το μνημειώδες «Alien», ο Ρίντλεϊ Σκοτ ξαναχτύπησε με άλλο ένα αριστούργημα του φανταστικού. Το Blade Runner του 1982 βάλθηκε να θέσει αμείλικτα ερωτήματα: πώς θα είναι το επιστημονικό μας μέλλον όταν θα έχουμε γίνει πια θεοί, όταν η τεχνητή νοημοσύνη δηλαδή γενικευτεί και επικρατήσει; Και θα είναι τα ρομπότ, οι ρέπλικες, εξίσου ανθρώπινες με τους ανθρώπους, ή θα αναλάβουν τον ρόλο των νέων σκλάβων και θα δημιουργούνται με ημερομηνία λήξης; Προσθέστε στα ηθικά αυτά ζητήματα την ατμοσφαιρική κινηματογράφηση, τα μοναδικά ψηφιακά εφέ και την καταιγιστική δράση και έχετε μπροστά σας όλα τα υλικά με τα οποία φτιάχνονται τα κινηματογραφικά όνειρα, οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας δηλαδή. Αξεπέραστο, εμβληματικό, μοναδικό…

2001: Οδύσσεια του Διαστήματος

Ήταν το σωτήριο έτος 1968 όταν ο λαμπρός Στάνλεϊ Κιούμπρικ έκανε όλο τον πλανήτη να αναρωτιέται για τον Χαλ και το μέλλον της ανθρωπότητας. Καλλιτεχνικός θρίαμβος με τεράστια απήχηση στο κοινό αλλά και το μέλλον του κινηματογραφικού είδους, η «Οδύσσεια του Διαστήματος» παραμένει αξεπέραστη, ορίζοντας ταυτοχρόνως τα ακρότατα όρια της επιστημονικής φαντασίας. Σκοτεινή, «διανοουμενίστικη» και μυστικιστική, η ταινία λατρεύτηκε από όλους, αν και ο καθένας την αγάπησε για τους δικούς του λόγους. Μιλάμε για κινηματογραφική εμπειρία από τις λίγες, από το είδος των ταινιών που δεν μπορείς να μη σταθείς ακόμα και αν η επιστημονική φαντασία δεν είναι του γούστου σου. Κι εδώ εδράζεται το αριστουργηματικό του πράγματος, ότι έχει κάτι για όλους, λειτουργώντας σε πολλαπλά επίπεδα και θέτοντας πανανθρώπινα και διαχρονικά ερωτήματα. Τεχνικά καινοτόμο για την εποχή του και πρωτοποριακό στη θεματική του, το οπτικό κομψοτέχνημα του Κιούμπρικ λειτουργεί ακόμα και σήμερα ως η καλύτερη διαφήμιση για το τι μπορεί να κάνει το σινεμά σε επίπεδο επιστημονικής φαντασίας…

Ειδική μνεία:

Είπαμε, σε μια top 10 λίστα μένουν έξω αναγκαστικά περισσότερα απ’ όσα θα έπρεπε για την ιστορία και την απήχησή τους. Πώς να μη μνημονεύσεις το «Mad Max» (1979), το «Brazil» του Τέρι Γκίλιαμ (1985), το εμβληματικό «Star Trek», τον υπέροχο «Πόλεμο των Κόσμων» (προσοχή: του 1953!), ακόμα και τον «Εξολοθρευτή» (1984) του Τζέιμς Κάμερον ή και τις ξεκαρδιστικές «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου» του Σπίλμπεργκ (1977); Αλλά και στις νεότερες δημιουργίες, πώς να προσπεράσεις με ελαφρά τη καρδία το φοβερό και τρομερό «Avatar» ή το ατμοσφαιρικό και αναπάντεχο «Inception», καθώς τα αριστουργήματα της επιστημονικής φαντασίας δεν σταμάτησαν φυσικά στο παρελθόν, αλλά συνεχίζουν να μαγεύουν την οικουμένη, όπως το πρόσφατο «Gravity».

Δεν είναι λοιπόν ότι στερούνται μαγείας ή πρωτοτυπίας, είναι ότι έχουν την ατυχία να ανήκουν στο ίδιο είδος με τους ογκόλιθους που προαναφέραμε…

Εκτός συναγωνισμού: Solaris

Μπορεί να γυρίστηκε και πάλι από τον Στίβεν Σόντεμπεργκ το 2002, η ταινία του όμως δεν διέθετε τίποτα από το στοχαστικό αριστούργημα του κορυφαίου Αντρέι Ταρκόφκι του 1972. Κομψοτέχνημα οπτικά, η επιβλητική κινηματογράφηση ξεπερνιέται ίσως μόνο από τα υπαρξιακά ερωτήματα που τίθενται αμείλικτα, για την πραγματικότητα, τον κόσμο που μας περιβάλλει, τον θάνατο, την απώλεια και τη διαχείρισή της, σε ένα πραγματικά πυκνότατο νοηματικά διαμάντι του παγκόσμιου σινεμά. Είναι μάλιστα η μόνη ταινία επιστημονικής φαντασίας που ρωτά ανοιχτά και χωρίς περιστροφές για τα όρια της επιστήμης, έτσι όπως τίθενται από τη θνητή μας φύση και την ανθρώπινη αντίληψή μας. Πρόκειται περισσότερο για κινηματογραφημένη φιλοσοφική διάλεξη παρά για ταινία μυθοπλασίας με τη στενή έννοια του όρου, μοναδική στα χρονικά της επιστημονικής φαντασίας…