«Ελληνικό Τρίμηνο» πρωτοβουλιών Τεχνητής Νοημοσύνης στον ΟΟΣΑ

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αποτελεί τη μεγαλύτερη καινοτομία στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Μέχρι σήμερα, ακόμη και οι πλέον πρωτοπόρες και ενίοτε καταστροφικές εφευρέσεις χρειάζονταν ανθρώπινη παρέμβαση προκειμένου να χρησιμοποιηθούν. Η λήψη αποφάσεων παρέμενε προνόμιο του ανθρώπινου νου και της ελεύθερης βούλησής του. Εκείνο που διαφοροποιεί την ΤΝ είναι ότι μπορεί μόνη της να αποφασίζει.

Η ΤΝ θέτει το κρίσιμο (και μάλλον δυστοπικό) ερώτημα: πρόκειται στο μέλλον να αντικατασταθούν οι ανθρώπινες αποφάσεις από τις αποφάσεις των αλγορίθμων; Αυτό, και οι ασύλληπτα δημιουργικές αλλά και καταστροφικές συνέπειες μιας ανεξέλεγκτης ανάπτυξης της ΤΝ, είναι ένας ακόμα λόγος για τον οποίο η Διακυβέρνηση της ΤΝ έχει καταστεί κορυφαία διεθνής προτεραιότητα.

Η ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών ΤΝ καθιστά τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) παγκόσμιο κέντρο αναφοράς για τη διακυβέρνηση της ΤΝ. Ο ΟΟΣΑ δεν έχει το εύρος των 193 μελών του ΟΗΕ ή της Ουνέσκο. Οι 38 χώρες μέλη του ΟΟΣΑ περιλαμβάνουν ωστόσο τις πιο αναπτυγμένες οικονομίες και φιλελεύθερες δημοκρατίες του πλανήτη, οι εταιρείες των οποίων πρωτοπορούν στην ανάπτυξη της ΤΝ. Ο διάλογος που αναπτύσσεται στο εσωτερικό του ΟΟΣΑ είναι επομένως καθοριστικός για τη διαμόρφωση της διεθνούς διακυβέρνησης της ΤΝ.

Η πιο ολοκληρωμένη ως τώρα νομοθετική πρωτοβουλία για την ΤΝ, η Ευρωπαϊκή Πράξη για την ΤΝ (EU AI Act), αντλεί από τον ορισμό του ΟΟΣΑ και στηρίζεται στις Αρχές του ΟΟΣΑ για την ΤΝ. Αυτές συνιστούν το πρώτο διεθνές πρότυπο για την υπεύθυνη ανάπτυξη και χρήση της ΤΝ (υιοθετήθηκαν το 2019 και αναθεωρήθηκαν το 2024).

Μέσω της βάσης δεδομένων του OECD AI Policy Observatory, και των εξειδικευμένων ομάδων εργασίας όπου εκπροσωπείται η διεθνής επιστημονική κοινότητα, ο ΟΟΣΑ παρακολουθεί περισσότερες από 1.000 πρωτοβουλίες ρύθμισης της ΤΝ, προερχόμενες από 69 χώρες συν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αρχές του ΟΟΣΑ προάγουν τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της ΤΝ, τη συμπεριληπτική και βιώσιμη ανάπτυξη, και την απαίτηση διαφάνειας, ασφάλειας και λογοδοσίας σε όλο το εύρος ανάπτυξης της ΤΝ.

Η διεθνής φιλοδοξία του ΟΟΣΑ δεν περιορίζεται στη θέσπιση πλαισίου αρχών και κανόνων για τα μέλη του.

Η ΤΝ είναι τεχνολογία παγκόσμιας εμβέλειας, απεριόριστων δυνατοτήτων και δυνητικών επιπτώσεων. Χωρίς όρια και περιορισμούς, μπορεί να αποτελέσει εργαλείο αυταρχικών και τυραννικών κυβερνήσεων για την καταπίεση των πολιτών τους και όπλο μαζικής καταστροφής. Μπορεί επίσης να επιτείνει το παγκόσμιο ψηφιακό χάσμα και τις ανισότητες, να διευρύνει τις ανισότητες μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών (το «χάσμα Βορρά-Νότου»), παροξύνοντας τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό.

Για τις δυτικές δημοκρατίες (που αποτελούν τον κορμό του ΟΟΣΑ) είναι μείζον στοίχημα να μη χαθεί η μάχη της επιρροής προς τον λεγόμενο «Παγκόσμιο Νότο». Και να ενισχυθεί με επενδύσεις, υποδομές και δυνατότητες ο αναπτυσσόμενος κόσμος, ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει στις μεγάλες ευκαιρίες προόδου που δημιουργούν οι τεχνολογίες της ΤΝ, για τη βελτίωση των σχέσεων κράτους-πολιτών, την αντιμετώπιση ασθενειών, την εξατομικευμένη εκπαίδευση, την κλιματική προσαρμογή.

Προς αυτή την κατεύθυνση ο ΟΟΣΑ συνέπραξε με το Global Partnership on AI (GPAI), μια σύμπραξη μέλη της οποίας, εκτός των χωρών ΟΟΣΑ και ΕΕ, είναι επιπλέον η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Ινδία, η Σερβία, η Σενεγάλη και η Σιγκαπούρη. Η σύμπραξη αυτή σηματοδοτεί τη φιλοδοξία του ΟΟΣΑ να συνδιαμορφώσει, επί ίσοις όροις, τους κανόνες και πρακτικές διεθνούς διακυβέρνησης της ΤΝ.

Στο περιβάλλον
αυτό, η Ελλάδα έχει τοποθετηθεί με
φιλόδοξες πρωτοβουλίες υψηλής επιρροής.
Τον Οκτώβριο, η χώρα μας είχε, για δεύτερη
συνεχή χρονιά, την Προεδρία της Συνόδου
Παγκόσμιας Στρατηγικής του ΟΟΣΑ, στην
οποία συμμετείχαν σε υψηλό επίπεδο 50
χώρες (όλα τα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ, τα
μέλη του GPAI και οι υποψήφιες
προς ένταξη στον ΟΟΣΑ χώρες). Θέμα της
διήμερης Συνόδου, που αποτελεί ετήσιο
κεντρικό γεγονός βαρύτητας στον ΟΟΣΑ,
ήταν «Το
Μέλλον της Παγκόσμιας Διακυβέρνησης
της Τεχνητής Νοημοσύνης»,
θεματική βάσει της οποίας η Ελλάδα
προσκάλεσε ως Συμπρόεδρο τον Καναδά,
ισχυρό παίκτη στον παγκόσμιο χάρτη της
ΤΝ. Σε επιμέρους συνεδρίες, ολομέλειες
και ομάδες εργασίας, η Σύνοδος επεξεργάστηκε
4 διαφορετικά σενάρια στη βάση κειμένου
αναφοράς που προετοίμασε η Μονάδα
Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (Foresight
Unit) του ΟΟΣΑ σε συνεργασία
με το Προεδρείο.

Η Σύνοδος, στην οποία προέδρευσε ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης, κατέληξε σε σημαντικά συμπεράσματα, που αποτελούν πλέον κεκτημένο του ΟΟΣΑ: την ανάγκη ευρείας συμμετοχής στις δομές διακυβέρνησης της ΤΝ, τη διεπιστημονικότητα των προσεγγίσεων, τον διάλογο και με μη ομονοούσες χώρες, την πύκνωση της συνεργασίας με παγκόσμιους πολυμερείς οργανισμούς, την προτεραιότητα επένδυσης στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες, την ανάγκη πρόσβασης νεοφυών επιχειρήσεων και ΜΜΕ και προστασίας του ανταγωνισμού έναντι των παγκόσμιων κολοσσών τεχνολογίας, την υποστήριξη λιγότερο διαδεδομένων γλωσσών (όπως η ελληνική) στην ανάπτυξη Μεγάλων Γλωσσικών Μοντέλων, τη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της ενεργοβόρου ΤΝ, τη σημασία της διαλειτουργικότητας, την προώθηση συνεργειών δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, την υπεύθυνη διαχείριση δεδομένων, τη δημιουργία δομών ανεξάρτητης αξιολόγησης της ΤΝ με όρους ηθικής και ασφάλειας, την προαγωγή της εμπιστοσύνης στις δυνατότητες της ΤΝ. Στην επιχειρηματική ημερίδα της προηγούμενης μέρας, και στις εργασίες του διημέρου της Συνόδου, διακεκριμένη ήταν η παρουσία αντιπροσωπευτικών ελληνικών επιχειρήσεων που αναπτύσσουν ή χρησιμοποιούν ΤΝ (Τιτάν, ΔΕΗ, Metlen, Dyania Health, Intelligencia).

Επομένως, η υπό Ελληνική Προεδρία Σύνοδος Παγκόσμιας Στρατηγικής ΟΟΣΑ του 2024 διαμόρφωσε μια ατζέντα διακυβέρνησης της ΤΝ που ξεπερνά τα σύνορα των 38 χωρών μελών του ΟΟΣΑ και της ΕΕ. Άλλωστε, υπό την ιδιότητα του προέδρου της Συνόδου Παγκόσμιας Στρατηγικής, ο Έλληνας πρέσβης στον ΟΟΣΑ μετέχει επιπλέον στο προεδρείο της ομάδας για την προώθηση των σχέσεων ΟΟΣΑ με διεθνείς οργανισμούς και κυρίως τον ΟΗΕ.

Τον Νοέμβριο
η σκυτάλη πέρασε στην υπό τον Πρωθυπουργό
Συμβουλευτική Επιτροπή Υψηλού Επιπέδου
για την ΤΝ, που παρουσίασε την Έκθεσή
της «Σχέδιο
για τη Μετάβαση της Ελλάδας στην Εποχή
της Τεχνητής Νοημοσύνης». Ένα
βαρύνον κείμενο, που συνιστά την εθνική
στρατηγική μετάβασης της χώρας μας στη
νέα εποχή, περιλαμβάνοντας 6 εμβληματικά
έργα. Το ένα από αυτά μάλιστα έχει ήδη
αρχίσει να υλοποιείται, καθώς η εξαιρετική
ελληνική πρόταση για τη δημιουργία EU
AI
Factory
στη χώρα μας είναι μεταξύ αυτών που
επιλέχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
για τα πρώτα επτά AI
Factories στην ΕΕ!

Ολοκληρώνοντας ένα «Ελληνικό Τρίμηνο Τεχνητής Νοημοσύνης», ο ΟΟΣΑ παρέσχε το πρώτο διεθνές βήμα για την παρουσίαση της εθνικής μας στρατηγικής για την ΤΝ, τη διεθνή πρωτοβουλία της Ελλάδας για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο, καθώς και την ισχυρή δέσμευση της Ελλάδας για την προώθηση της ασφαλούς και ηθικής ανάπτυξης της ΤΝ. Αυτά παρουσίασε στις 9 Δεκεμβρίου στον ΟΟΣΑ ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου, ως κύριος ομιλητής (keynote speaker) του Athens Roundtable on AI, που οργανώθηκε στον ΟΟΣΑ υπό την αιγίδα της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Η διακυβέρνηση της ΤΝ δεν είναι στατικοί ρυθμιστικοί κανόνες και θεσμικά πλαίσια. Είναι μια δυναμική διαδικασία συνεχούς δικτύωσης και συμμετοχής χιλιάδων ανθρώπων (επιστημόνων, επιχειρήσεων, διαμορφωτών δημόσιας πολιτικής, διεθνών οργανισμών, ΜΚΟ κ.λπ.) σε παγκόσμιο επίπεδο, για να εξασφαλίζουν τη διαρκή ισορροπία μεταξύ καινοτομίας και αποτελεσματικής διαχείρισης των κινδύνων από τις εφαρμογές της ΤΝ.

Σε αυτό το διεθνές σύστημα διακυβέρνησης της ΤΝ, η Ελλάδα έχει ήδη τοποθετηθεί σε θέση κύρους και επιρροής.

*Ο Γιώργος Παγουλάτος είναι Πρέσβης της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών