Τα γιγάντια πιάτα του ΟΤΕ που συνέδεαν για δεκαετίες τρεις ηπείρους

Τα τεράστια δορυφορικά πιάτα που πολλοί από εμάς έχουμε δει σε ταινίες του Χόλιγουντ μέσα σε αχανείς εκτάσεις να κοιτούν προς το άπειρο του διαστήματος πάντα ιντριγκάρουν αυτούς που είναι θιασώτες των τηλεπικοινωνιών και ας μην είναι… με άλλους γαλαξίες. Αυτές οι τεράστιες κατασκευές προκαλούν δέος με το μέγεθός τους αλλά κυρίως με το άγνωστο που φέρουν από πίσω. Ορατό με το γυμνό μάτι είναι μόνο ένα γιγάντιο δορυφορικό πιάτο. Η σημασία τους ωστόσο και η δουλειά που κάνουν χωρίς να το καταλαβαίνουμε είναι συγκλονιστική για την επικοινωνία των ανθρώπων.

Αποστολή του newsbeast.gr στο Κέντρο Δορυφορικών Επικοινωνιών «Θερμοπύλαι» του ΟΤΕ

Τα τρία τεράστια δορυφορικά πιάτα του ΟΤΕ είναι ορατά ακόμα και από την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας και τραβούν αμέσως τα βλέμματα. Και δεν είμαστε σε κάποια έρημο των ΗΠΑ και σε σταθμό της NASA. Αλλά στην Σκάρφεια της Φωκίδας. Μεταξύ Καμμένων Βούρλων και Θερμοπυλών. Στο Κέντρο Δορυφορικών Επικοινωνιών «Θερμοπύλαι» του ΟΤΕ όπου τα πάντα είναι τεράστια και άκρως εντυπωσιακά.

Όταν μπαίνεις σε έναν χώρο από τον οποίο περνούσαν για χρόνια όλες οι επικοινωνίες από και προς Ασία και Αμερική, όπως μας ενημέρωσε ο προϊστάμενος και των δύο Κέντρων Δορυφορικών Επικοινωνιών του ΟΤΕ στις Θερμοπύλες και στη Νεμέα, Γιώργος Ήλκος, είναι σα να κάνεις μία βουτιά στο παρελθόν σ’ έναν από τους πιο σημαντικούς τόπους, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως.

Η πρώτη εκ των τριών κεραιών (ΤΗΕ-01) που βρίσκονται στις Θερμοπύλες πήρε το «οκ» το 1969 και λειτούργησε το 1970, εγκαινιάζοντας έτσι το το «Κέντρο Δορυφορικών Επικοινωνιών “Θερμοπύλαι”», εξασφαλίζοντας τηλεπικοινωνιακή σύνδεση της Ελλάδας με τις χώρες του Ατλαντικού Ωκεανού, την Αγγλία, τον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο σταθμός (κεραία πιάτου διαμέτρου 30,5 μέτρων και ύψους 32 μέτρων), σκοπεύει τους δορυφόρους των 335,5 μοιρών και 342 μοιρών του Ατλαντικού.

Τρία χρόνια μετά και συγκεκριμένα το 1972 η δεύτερη κεραία (ΤΗΕ-02) στήνεται και συνδέει την Ελλάδα με τις χώρες του Ινδικού ωκεανού Αυστραλία, Ιαπωνία και Άπω Ανατολή. «Η μία κεραία κοιτάει τις χώρες της Ασίας και η άλλη τον Ατλαντικό», μας λέει ο κ. Ήλκος. Έχει επίσης διάμετρο 30,5 μέτρων και σκοπεύει τον δορυφόρο των 60 μοιρών του Ινδικού Ωκεανού και εξασφαλίζει με 74 κανάλια την τηλεπικοινωνιακή σύνδεση της χώρας μας με την Αυστραλία, την Ιαπωνία και τις λοιπές χώρες της Άπω Ανατολής.

Το 1982 η τρίτη κεραία (ΤΗΕ-03) χρησιμοποιείται για να αυξηθεί η χωρητικότητα με την Αμερική.

Το 1983 η Ελλάδα αναλαμβάνει τη διοργάνωση του τελικού του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης στο ποδόσφαιρο. Ο ΟΤΕ και η ελληνική τηλεόραση συνεργάζονται με εντυπωσιακό αποτέλεσμα για τα δεδομένα της εποχής. Τον αγώνα Αμβούργο – Γιουβέντους παρακολούθησαν περίπου 1,5 δις τηλεθεατές στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη, ενώ 80 συνολικά δίκτυα μετέδωσαν εικόνα και ήχο μέσω του ΟΤΕ και των Θερμοπυλών.

To 1985 είναι άλλο ένα milestone στην ζωή του Κέντρου Δορυφορικών Επικοινωνιών. «Ο δορυφορικός σταθμός Inmarsat στις Θερμοπύλες, ανοίγει νέους ορίζοντες στην παγκόσμια ναυτιλία, παρέχοντας τηλεφωνία και ασφάλεια της ζωής στη θάλασσα, καλύπτοντας τα δύο τρίτα των Θαλασσών, από τον Ατλαντικό Ωκεανό έως και τον Ινδικό», όπως μας επεσήμανε ο Γιώργος Ήλκος.

Ο σταθμός παρέχει υψηλής τηλεφωνική και αυτόματη επικινωνία από τα πλοία προς την ξηρά και ημιαυτόματη από την ξηρά προς τα πλοία, τηλετυπική αυτόματη και προς τις δύο κατευθύνσεις, μεταβίβαση δεδομένων DATA, μηνυμάτων κινδύνου, μετεωρολογικών ναυτικών χαρτών αλλά και δελτίων ενημέρωσης των ναυτιλλομένων διαμέσου των δορυφόρων του συστήματος Inmarsat με πλοία που πλέουν στη Μεσόγειο και τον Ινδικό Ωκεανό, αλλά και στον Ατλαντικό και Ειρηνικό Ωκεανό, διαμέσου του Ιταλικού παράκτιου επίγειου σταθμού Fucino.

Μετά από δύο χρόνια και το 1987 εγκαθίσταται στο παραπάνω δορυφορικό κέντρο ψηφιακό σύστημα ώστε να επιτυγχάνεται πολλαπλή πρόσβαση στο δορυφόρο και η δρομολόγηση ενός αρκετά μεγάλου μέρους της δορυφορικής κίνησης προς τις χώρες των Η.Π.Α., της Αγγλίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Ν. Αφρικής.

Εννέα χρόνια μετά, το 1994, ο ΟΤΕ εγκαινιάζει τον δεύτερο σταθμό εδάφους, το Κέντρο Δορυφορικών Επικοινωνιών «Νεμέα» έξω από την ομώνυμη πόλη στην Πελοπόννησο. Καλύπτει έκταση 189.000 τ.μ. και φιλοξενεί περισσότερα από 40 δορυφορικά κάτοπτρα διαφορετικών διαστάσεων. Το μεγαλύτερο έχει διάμετρο 18,2 μέτρα.

Το Κέντρο στη Νεμέα παρέχει υπηρεσίες όπως ευρυζωνικό ίντερνετ σε αεροπλάνα και πλοία, ευρυζωνικότητα στην Αφρική και σε δυσπρόσιτα μέρη με ελλιπείς επίγειες υποδομές, τηλεοπτικές υπηρεσίες και άλλα.

«Όλα τα μεγάλα γεγονότα πέρασαν από αυτό το “μαγαζί”. Δεν υπήρχε άλλος δρόμος. Ήταν το gateway της Ελλάδας προς το εξωτερικό. Το τελευταίο μεγάλο γεγονός που βγήκε από εδώ ήταν οι τελευταίοι Ολυμπιακοί Αγώνες», μας λέει περήφανα ο κ. Ήλκος. Και επειδή είμασταν εξαιρετικά εντυπωσιασμένοι από το μέγεθος αυτών των κεραιών ο κ. Ήλκος μας έδωσε ένα μικρό καθημερινό παράδειγμα για να καταλάβουμε ότι στο Κέντρο στις Θερμοπύλες όλα λειτουργούν με άλλες κλίμακες.

«Για να καταλάβετε το μέγεθος σκεφτείτε ότι για μια απλή συντήρηση χρειάζονται 2.500 λίτρα λάδι! Μόνο για τα διαφορικά και τα φρένα τους. Οι καινούριες κεραίες δεν έχουν φρένα, δεν τα χρειάζονται. Οι κεραίες αυτές είναι ευαίσθητες στα καιρικά φαινόμενα. Είχαμε πάνω τα ανεμούρια τα οποία μόλις μέτραγαν 72 χλμ. του αέρα που ήταν το όριο έπρεπε να γυρίσει οριζόντια για να μην μας τη ρίξει. Κάποια στιγμή το χαλάζι τρύπησε το μεταλλικό πλέγμα της μίας κεραίας. Εάν δεν το προλάβεις άμεσα μπορεί να καταστραφεί. Η επισκευή και η κίνηση της κεραίας μπορεί να κοστίσει μέχρι και 250.000 ευρώ. Μόνο ο σηματοτροφοδότης έχει κοντά στα 70.000», εξηγεί ο διευθυντής του Κέντρου και συμπληρώνει ότι «το κριτήριο επιλογής των χώρων που έχουν χτιστεί τα κέντρα έχουν επιλεγεί με βάσει τον καιρό, τις παρεμβολές αλλά και την εγγύτητα με εθνικό οδικό δίκτυο».

«Η ΤΗΕ-02 σταμάτησε να λειτουργεί πριν από 3 χρόνια. Χρησιμοποιούνταν για την τηλεμετρία του Hellas Sat. Είναι εξαιρετικές αυτές οι κεραίες για τηλεμετρία. Η ακρίβεια που δίνουν στη στόχευση είναι εξαιρετικά μεγάλη. Το μέγεθος τους σου δίνει τη δυνατότητα να εντοπίσεις τη θέση του δορυφόρου αρκετά εύκολα». Αυτές οι κεραίες όμως παρόλο που ήταν τόσο σημαντικές για τις παγκόσμιες επικοινωνίες δεν έχουν μειονεκτήματα; «Ναι φυσικά έχουν», μας λέει ο κ. Ήλκος και συνεχίζει «το κόστος είναι πολύ μεγάλο. Αυτού του μεγέθους οι κεραίες έχουν το λειτουργικό μειονέκτημα ότι πρέπει να κινούνται συνεχώς. Ας εξηγήσουμε όμως λίγο πώς λειτουργεί το σύστημα κίνησης. Ο δορυφόρος έχει μία συχνότητα αναφοράς η οποία κάνει συνέχεια εκπομπή. Εδώ η κεραία πιάνει αυτή τη συχνότητα αναφοράς και μέσω ενός κοντρόλερ ψάχνει το μέγιστο σήμα και έτσι κινεί την κεραία. Η μισή ισχύς σε αυτές τις κεραίες χάνεται στις 0,3 με 0,2 μοίρες. Για αυτό και αυτές οι κεραίες κινούνται σταθερά και μόνιμα. Στις νέες κεραίες δίνεις την εντολή για μία κίνηση. Η κεραία βρίσκει το μέγιστο και “παρκάρει”. Για να καταλάβουμε την αντιστοιχία βάζουμε ένα κέρμα στον τοίχο και προσπαθούμε να το χτυπήσουμε με ένα λέιζερ. Ο δορυφόρος βρίσκεται στα 36.000 χλμ. και εσύ πρέπει να τον στοχεύσεις. Και το άνοιγμά σου είναι 0,2 μοίρες…».

Στην βόλτα μας σε όλους τους χώρους του κέντρου διαπιστώσαμε ότι ο χρόνος έχει σταματήσει στα 70s και στα 80s. Και αυτό έχει γίνει με ευθύνη των εργαζομένων εκεί καθώς οι «Θερμοπύλαι» είναι ζωντανή ιστορία των τηλεπικοινωνιών. Και όπως μας είπε ο κ. Ήλκος έχει γίνει προσπάθεια να μείνουν όλοι οι χώροι με τη τότε αισθητική. Τα δωμάτια των εργαζομένων που έμεναν μέσα όταν είχαν βάρδια. «Μια μικρή πολιτεία υπήρχε εδώ μέσα», μας λέει ο κ. Ήλκος. Τα δωμάτια ελέγχου και οι χώροι συσκέψεων, οι συσκευές και τα μηχανήματα έχουν μία ατμόσφαιρα παλιακή αλλά και οικεία σε όσους την έζησαν. Το επίσης εντυπωσιακό είναι ότι σύμφωνα με τα λεγόμενα του προϊστάμενου του Κέντρου οι χώροι και τα μηχανήματα σε μεγάλο βαθμό είναι λειτουργικά.Κάτι που παρατηρήσαμε παρόλο το δέος που μας είχε καταλάβει όταν μπήκαμε μέσα σε μία από τις κεραίες και είδαμε τα συστήματα από κοντά.

Σε αυτό που συμφωνήσαμε με τον κ. Ήλκο ωστόσο είναι ότι οι εικόνες και η εμπειρία από ένα τέτοιο μέρος δεν μπορεί να μεταφερθεί στο χαρτί ή στην οθόνη. Μόνο εάν κάποιος δει από κοντά αυτά τα «κτήνη» θα μπορούσε να σχηματίσει μία εικόνα για όσα περιγράφουμε.

Όπως έχει γίνει γνωστό και από τον ΟΤΕ παραχωρήθηκε στην ακαδημαϊκή κοινότητα μία εκ των κεραιών στο Κέντρο Δορυφορικών Επικοινωνιών στις Θερμοπύλες για τη δημιουργία του πρώτου ραδιοτηλεσκοπίου διεθνών προδιαγραφών στην Ελλάδα.

«Οι κεραίες αυτή τη στιγμή είναι σε stand by mode και θα χρησιμοποιηθούν από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και το Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών Τ.Ε. του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας. Η κεραία, διαμέτρου 30 μέτρων, θα μετασχηματιστεί στο πρώτο ραδιοτηλεσκόπιο διεθνών προδιαγραφών στην Ελλάδα, για τη λήψη ραδιοσημάτων από το σύμπαν», αναφέρει με ενθουσιασμό ο κ. Ήλκος επισημαίνοντας ότι «είναι μοναδικό επίτευγμα για την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη».

Όπως αναφέρουν οι εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας «θα αποκτήσουμε την απαραίτητη υποδομή για έρευνα και για την εκπαίδευση φοιτητών και μαθητών, για τη μελέτη της σεισμογενούς περιοχής της Ελλάδας και για την ανάπτυξη νέων πεδίων εφαρμογών στην RF-τεχνολογία και την ελληνική βιομηχανία. Το ευρύ κοινό, θα γνωρίσει την πανέμορφη αθέατη πλευρά του σύμπαντος, που δεν μπορούμε να δούμε με τα μάτια. Προσδοκούμε επιπροσθέτως, στη δημιουργία εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού που θα ανακαλύπτει και θα καινοτομεί, για την πρόοδο της Ελλάδας».

Μάλιστα όπως μας ενημέρωσε ο Γιώργος Ήλκος το σύνολο των εξόδων λειτουργίας της υποδομής θα καλυφθεί από τον Όμιλο ΟΤΕ.