Όταν η επιστημονική γνώση κατευθύνεται σε όλα τα λάθος πράγματα

Η κοινωνία μας είναι σήμερα όσο πιο ψηφιακή και τεχνολογική παίρνει, έχοντας διαρρήξει τους δεσμούς με τα παλιά όπως κι αν το δεις.

Κι ενώ η προαγωγή της γνώσης και η πρόοδος της επιστήμης είναι γενικές αρετές που διαπνέουν τη Δύση και κάνουν τον κόσμο μας ευκολότερο, δεν είναι κάθε τεχνολογία απαραίτητα καλή.

Χρήστες και κατασκευαστές μεταπηδούν στο αμέσως επόμενο βήμα (άλμα δηλαδή) ξοδεύοντας ό,τι έχουν και δεν έχουν όχι γιατί απλοποιεί την καθημερινότητα ή διευκολύνει την επικοινωνία τους, αλλά επειδή απλώς υπάρχει.

Κι επειδή υπάρχει είναι αυτομάτως και καλό, καθώς σπανίως ρωτάμε αν πρέπει τελικά. Δεν μιλάμε για κακές τεχνολογίες, μιας και κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, μιλάμε όμως για καινοτομίες που φαντάζουν κατασπατάληση ανθρώπινων και φυσικών πόρων, σωστό χάσιμο χρόνου και χρήματος δηλαδή.

Και όπως κάθε καλός πληροφορικάριος θα μας πει, υπάρχουν προβλήματα που δεν είναι καθόλου καλή ιδέα να προσπαθούμε να ξεπεράσουμε με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Κάποιες φορές μάλιστα όταν πας να επιλύσεις ζητήματα με λάθος τρόπους, τότε ανοίγεις έναν νέο κυκεώνα προβλημάτων που δεν είχες να λύσεις όταν ξεκινούσες…

Τα αυτοκινούμενα οχήματα και οι συνέπειές τους

Η νέα τρέλα της αυτοκίνησης που δουλεύτηκε αρχικά από την Google και από διάφορες ανεξάρτητες φίρμες αργότερα ακούει στο όνομα αυτοκινούμενα οχήματα. Το self driving car, όπως το λένε, έχει υποτίθεται άπειρα πλεονεκτήματα, επιτρέποντας ακόμα και σε ανήμπορους ανθρώπους να χρησιμοποιούν τις χάρες της αυτοκίνησης. Την ίδια βέβαια ώρα, θα απαλλάξει την ανθρωπότητα από τον κίνδυνο των αφηρημένων οδηγών του παρελθόντος.

Παρά τις εμφατικές διακηρύξεις όμως, η περιπέτεια δεν αποδίδει τα υποσχόμενα. Η Google παλεύει ακόμα να πάρει έγκριση για το αυτοκινούμενο και η Καλιφόρνια της εκχώρησε μερική άδεια, με τον απαράβατο όρο ο επιβάτης να είναι κάτοχος διπλώματος οδήγησης ώστε να μπορεί να επέμβει αμέσως αν κάτι πάει στραβά.

Δεν είναι όμως μόνο το τεχνολογικό έλος στο οποίο φαίνεται να βουλιάζει η τεχνολογία αιχμής, αλλά και τα ηθικά ερωτήματα που ανακύπτουν. Οι νομοθέτες πονοκεφαλιάζουν για τον τρόπο λειτουργίας των αυτοκινούμενων και τους περιορισμούς που πρέπει να τεθούν.

Και βέβαια υπάρχει και το θέμα της αποτροπής του λάθους της μηχανής, η εκτίμηση ρίσκου με άλλα λόγια. Ποιος θα έχει την ευθύνη στο ατύχημα και ποιος θα υποστεί τις συνέπειες; Ξέρουμε ότι ο άνθρωπος σε καταστάσεις στρες παίρνει ενστικτωδώς την απόφαση να προστατεύσει τον εαυτό του, τι γίνεται όμως με τη μηχανή; Πρέπει να προγραμματιστεί να μεριμνεί για την ασφάλεια όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων σε οριακές καταστάσεις, έστω κι αν αυτό σημαίνει τον θάνατο του επιβάτη;

Κι αν επικρατήσει το γενικότερο καλό, ποιος θα ήθελε να επιβαίνει σε ένα όχημα που το τελευταίο που θα σκεφτεί είναι ο επιβάτης του; Είναι αυτές οι οριακές συνθήκες που το κακό δεν μπορεί να αποφευχθεί και πρέπει ο υπολογιστής να λειτουργήσει ως άνθρωπος που φέρνουν στο προσκήνιο τις ηθικές πλευρές της αυτοκινούμενης τεχνολογίας. Αμείλικτα ερωτήματα που πρέπει δηλαδή ως ανθρωπότητα να αποφασίσουμε από πριν…

Οι αλγόριθμοι που θέλουν να προβλέψουν το μέλλον

Η πρόβλεψη του μέλλοντος είναι κάτι που η ανθρωπότητα προσπαθεί να κάνει ήδη από την προϊστορία της, καταφεύγοντας στη μεταφυσική και τις παρυφές του ορθού λόγου. Από μονάρχες μέχρι και απλούς υπηκόους και από πλούσιους μέχρι και τον πιο φτωχό, όλοι θα θέλαμε να ξέρουμε τι μας ξημερώνει αύριο, γι’ αυτό και καταφεύγουμε στα ζώδια και την αστρομαντεία, μπας και αποκτήσουμε έναν αποτελεσματικό οδικό χάρτη για τη ζωή.

Σήμερα στον χώρο έχει μπει για τα καλά και η επιστήμη, καθώς την ώρα που μιλάμε πολυάριθμα προγράμματα στον κόσμο σκοπεύουν να πετύχουν ακριβώς αυτό. Υπερυπολογιστές με απίστευτες ικανότητες αναλύουν δεδομένα σε αστραπιαίες ταχύτητες προσπαθώντας να δουν το μέλλον της ανθρωπότητας. Κι ενώ τα ίδια μηχανήματα θα μπορούσαν να κάνουν (και κάνουν) τόσα πολλά και σημαντικά, αναλώνονται σε αλγόριθμους χωρίς πρακτικό αντίκρισμα. Όσο για τα ίδια τα προγνωστικά μοντέλα, καταλήγουν σε ένα σωρό παράξενους δρόμους.

Ερευνητική ομάδα προσπαθεί ας πούμε να διδάξει έναν υπερυπολογιστή να προβλέπει την ανθρώπινη συμπεριφορά σε συγκεκριμένα ερεθίσματα δείχνοντάς του βίντεο και σειρές της αμερικανικής τηλεόρασης, από τηλεπαιχνίδια μέχρι και σίριαλ όπως το «Big Bang Theory»! Το μηχάνημα έχει φτάσει να προβλέπει τις ανθρώπινες δράσεις με ακρίβεια στο 43%, πράγμα εντυπωσιακότατο, καμιά αμφιβολία, αν και αυτό δεν λογίζεται ακριβώς πρόβλεψη του μέλλοντος και της πραγματικής ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Τα τηλεοπτικά προϊόντα λειτουργούν εξάλλου με συγκεκριμένες νόρμες που δεν λογίζονται και τόσο φυσιολογικές στον πραγματικό κόσμο. Που παραμένει εντελώς ιδιοσυγκρασιακός και εν πολλοίς απρόβλεπτος. Κι αυτή είναι η μαγεία του…

Η αθανασία και η επίτευξή της με κάθε δυνατό και αδύνατο τρόπο

Η αιώνια ζωή ήταν ανέκαθεν άλλο ένα υγρό όνειρο της ανθρωπότητας. Ζωολόγοι μελετούν ήδη αυτή την αθάνατη μέδουσα προσπαθώντας να καταλάβουν πώς αντιστρέφει τη ροή της ζωής και επιστρέφει σε εμβρυακό στάδιο, σε έναν αδιάκοπο κύκλο ενηλικίωσης και επιστροφής στην πρώτη νιότη, κι αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

Οι επιστήμονες μελετούν σήμερα τα πάντα κάτω από το μικροσκόπιο της αθανασίας, από την κλωνοποίηση και τη μεταφορά της συνείδησης σε άλλα σώματα μέχρι και την επ’ άπειρο αντικατάσταση των οργάνων που χαλούν. Αν σε αυτά προσθέσουμε την έρευνα των βλαστοκυττάρων, τη νανοτεχνολογία και τη γενετική μηχανική, τότε η εικόνα που συνθέτεται είναι τουλάχιστον ξεστρατισμένη.

Οι έρευνες βοηθούν φυσικά στη (θεωρητική πάντα) επιμήκυνση της ζωής και κάθε εξαγόμενο είναι καλοδεχούμενο σε όρους ιατρικής και ευζωίας, μόνο που γίνεται ως παράπλευρο καλό σε έναν σαφώς διαφορετικό στόχο.

Είναι όμως και πάλι η ηθική συνιστώσα του προβλήματος αυτή που δεν φαίνεται να αναγνωρίζει η τεχνολογία όσο καλπάζει με κολοσσιαία άλματα. Τι θα συμβεί με λίγα λόγια στον πλανήτη αν ο άνθρωπος γίνει αθάνατος; Δεν θα αντιστρατευτεί την ίδια τη ζωή; Και τι θα γίνει με τον υπερπληθυσμό, την καταστροφή του περιβάλλοντος και την πείνα που θα ξεσπάσει τελικά σε μια οικουμένη που δεν θα μπορεί να θρέψει τους κατοίκους της; Δεν θα πεθαίνουν και πάλι από ασιτία οι άνθρωποι, έστω και αθάνατοι;

Η τεχνητή νοημοσύνη που θέλει να γίνει τεχνητή συνείδηση με πλήρη ικανότητα αίσθησης

Οι πιστοί της επιστημονικής φαντασίας φαντάζονται ήδη έναν κόσμο όπου τα ρομπότ αποκτούν ανθρώπινη συνείδηση, παίρνοντας αποφάσεις από μόνα τους και πληρώνοντας μετά τις συνέπειες. Οι επιστήμονες (κάποιοι επιστήμονες, εντάξει) προσπαθούν να προσδώσουν στις μηχανές ικανότητες που προσιδιάζουν στον άνθρωπο παρά το γεγονός ότι δεν ξέρουμε τι είναι αυτό που μας κάνει πραγματικά ανθρώπους.

Ακόμα και οι νευροφυσιολογικές έρευνες αιχμής δεν μπορούν να απαντήσουν με πειστικό τρόπο γιατί οι άνθρωποι έχουν πλήρη συνείδηση της ύπαρξής τους. Κι έτσι αν φτιάξουμε έστω και κατά λάθος ένα μηχάνημα που μπορεί να σκεφτεί την ύπαρξή του, ενδεχομένως να μην το καταλάβουμε καν.

Γκουρού της τεχνολογίας όπως ο Μπιλ Γκέιτς και ο Έλον Μασκ, έχουν ήδη μιλήσει δημοσίως για τους κινδύνους που εγκυμονούν συγκεκριμένες κατευθύνσεις της τεχνητής νοημοσύνης, κρούοντας προκαταβολικά τον κώδωνα του κινδύνου. Όπως λένε εξάλλου χαρακτηριστικά οι ειδικοί, ένας υπολογιστής δεν χρειάζεται να έχει συνείδηση για να είναι καλύτερος και πιο αποδοτικός από τον άνθρωπο σε κάτι.

Αν σε κερδίζει στο σκάκι, για παράδειγμα, και δεν καταλαβαίνει τη νίκη του, αυτό δεν ακυρώνει το γεγονός ότι σε κέρδισε. Είναι όμως και το άλλο: όταν εκχωρείς τόση δύναμη, τόσα πράγματα και τόσο έλεγχο στην τεχνητή νοημοσύνη για να κάνεις τη ζωή σου ευκολότερη, τότε το πισωγύρισμα φαντάζει αδύνατο. Όσο για τον διακόπτη λειτουργίας, χρειάζονται πιθανότατα δικλείδες ασφαλείας για την προστασία μας από τον τεχνολογικό μας κόσμο…

Η εικονική πραγματικότητα σπάει τα όρια αλλά δεν κάνει τις σωστές ερωτήσεις

Η εικονική πραγματικότητα μοιάζει σαν το επόμενο βήμα της ανθρώπινης εξέλιξης, επιτρέποντάς μας να μιμούμαστε την πραγματικότητα την ίδια μέσω τεχνολογίας αιχμής. Το ερώτημα όμως για το αν είναι καλή η ιδέα παραμένει. Γιατί την ώρα που έχει καλοδεχούμενες πρακτικές συνέπειες, όπως η εκπαίδευση των χειρουργών σε μη πραγματικούς ασθενείς, σκοντάφτει κι αυτή σε ένα ολόκληρο ηθικό ναρκοπέδιο.

Οι ψυχολόγοι ανησυχούν ήδη τι θα γίνει όταν γενικευτεί η τεχνολογία και περνούν άπειρες ώρες οι άνθρωποι ζώντας στη διπλή αυτή πραγματικότητα. Πώς θα ξεχωρίζουν τους δύο κόσμους; Θα ζουν σε μια σχάση; Προβλέπουν μάλιστα μια νέα γενιά νευρώσεων και ψυχώσεων από τη διαστρεβλωμένη αυτή πραγματικότητα, μια υπερπραγματικότητα αν θέλετε που η αλήθεια από το ψέμα παύουν να διαπερνιούνται αντιφατικά…